Alle berichten van Mathijs

Nieuwe dwangwet

Dit is het kabinet van de ‘regio’. In het regeerprogramma staat het duidelijk: ‘We willen recht doen aan alle regio’s en de onderscheidende kracht van alle delen van Nederland, want elke regio telt!’

Regionale bestuurders van Nederland: let op uw zaak. Want deze fraaie belofte betekent niet dat u meer te zeggen krijgt. De regio is belangrijk, maar wethouders Economische Zaken moeten hun vestigingsbeleid misschien wel afstaan aan het Rijk. Het kabinet gaat een ‘Afwegingskader voor nieuwe bedrijvigheid’, ontwikkelen, dat ‘uniform en verplicht’ wordt voor ‘alle gemeenten’.

Voordat nieuwe bedrijven zich mogen vestigen moet straks worden beoordeeld of die niet te veel arbeidsmigranten nodig hebben, niet te veel energie verbruiken of ruimte opslokken. Het Rijk pakt de regie bij de lokale economische ontwikkeling. En voor bedrijven met investeringsplannen komt er weer een leemlaag bij.

Gemeenten dwingen om hun eerlijke en logische bijdrage bij de asielopvang te leveren is taboe voor dit kabinet. Liever ramt men er een noodwet doorheen. Maar de dwang van het nieuwe Afwegingskader (verplicht! uniform!) is blijkbaar helemaal okee.

FD

Slaapwandelende autobedrijven eisen dat de wekker wordt uitgezet

De deurhendels hebben een probleem. Er kan vocht in komen, waardoor het gevaar bestaat dat de deuren tijdens het rijden opengaan. Daarom zet Volkswagen de productie van de ID.4 in de Amerikaanse fabriek in Tennessee tijdelijk stil en roept het bedrijf honderdduizend van deze elektrische voertuigen (EV’s) in de VS terug.

Dat kan er nog wel bij. De problemen stapelen zich op bij Volkswagen. De vraag naar Duitse EV’s in Europa daalt en rijke Chinezen kiezen steeds vaker voor een luxewagen van eigen bodem. Paniek in Wolfsburg. Sluiting van fabrieken en het ontslag van misschien wel 30.000 werknemers dreigt.

Bij andere Europese autofabrikanten gaat het niet veel beter. Volgens Bloomberg is er ook bij BMW, Mercedes, Stellantis en Renault sprake van grote overcapaciteit. In Italië is de productie van de elektrische Fiat 500e meer dan gehalveerd, terwijl Audi de productie van de Q8 e-tron in de België dreigt te beëindigen.

Wat doe je als Europese autofabrikant als je de concurrentieslag dreigt te verliezen? Vol in de aanval gaan natuurlijk! Met prijsverlagingen, betere modellen, innovatieve marketing, snelle uitrol van eigen laadinfrastructuur, een dwingende oproep aan Europese politici elektrisch rijden te blijven stimuleren. Je gaat ondernemen, innoveren, en agressief de concurrentie aan.

Of je stapt naar Brussel om te eisen dat je langer met de productie van verouderde technologie mag doorgaan. Dan hoef je geen spijt te hebben van het feit dat toen buitenlandse concurrenten vol inzetten op het ontwikkelen van EV’s en de bijbehorende leveringsketen en infrastructuur, jij vooral bezig was met het programmeren van sjoemelsoftware om vuile diesels een leugenachtig langer leven te geven.

De Europese Unie heeft afspraken gemaakt om de gemiddelde CO₂-emissies van het wagenpark in stappen omlaag te brengen. Nu mag die uitstoot nog 116 gram per kilometer zijn. Vanaf volgend jaar ligt de grens op een kleine 94 gram. Vijf jaar later gaat dat naar bijna 50 gram en vanaf 2035 mogen nieuwe auto’s helemaal geen CO₂ meer uitstoten. De EU heeft die generieke grenzen omgerekend naar doelstellingen per automerk, rekening houdend met het gemiddelde gewicht van de modellen.

Dit jaar halen de Europese merken hun doel nog zo ongeveer. Maar als volgend jaar de nieuwe grenzen ingaan, schieten ze er doorheen. Tenzij ze de komende maanden onverwacht veel emissieloze auto’s verkopen, zijn alle grote Europese autofabrikanten in overtreding, blijkt uit analyse van dataverzamelaar Dataforce. Ook Toyota, Hyundai en Ford lijken de nieuwe doelen niet te gaan halen. Miljardenboetes dreigen.

Welke automerken zitten wel goed? Tesla met een aanbod van louter EV’s, uiteraard. Maar ook het Chinese Geely, eigenaar van onder andere Volvo, Polestar en LYNK & CO zit nu al ruim onder de grens van 2025. Het kan dus wel.

Desondanks sturen de grote Europese automerken aan op versoepeling van de regels. Er circuleert een ‘white paper’ in Brussel, volgens Le Monde geschreven door Luca de Meo, voorzitter van de Europese autolobby ACEA en ceo van Renault, met daarin een pleidooi voor uitstel. De Europese Commissie zou een beroep moeten doen op artikel 122 van het EU-verdrag. Dit is een procedure waarmee in uitzonderlijke gevallen het Europees Parlement buitenspel kan worden gezet, bij onverwachte verstoring van productieketens, vooral in de energiesector. Nogal brutaal, want de CO₂-doelen waartegen de autobedrijven aanlopen, staan al sinds 2019 op papier. De sector had alle tijd om zich voor te bereiden.

Bedrijven klagen vaak terecht over de wispelturigheid van de politiek en vragen om duidelijke normen, tijdpaden en deadlines, zodat ze de noodzakelijke langetermijninvesteringen kunnen doen. Bij de CO₂-doelen is dat precies wat Brussel ze heeft gegeven. Bovendien gelden de regels voor iedereen, dus er is geen voordeel voor Amerikaanse of Chinese producenten. De eisen zijn streng, maar met een jaarlijkse omzet van meer dan €1000 mrd had juist de Europese autosector de regulering kunnen aangrijpen om een voorsprong te nemen op de concurrenten. De Duitse merken hadden de EV-revolutie kunnen leiden. In plaats daarvan dieselen ze er verongelijkt achteraan.

FD

Geen woorden maar cijfers

Wie wil weten wat het kabinet echt van plan is, moet niet alleen het regeerprogramma lezen, maar ook de begrotingen en doorrekeningen. Een plan zonder geld wordt nooit beleid.

Zo wil het kabinet voor vluchtelingen de ‘opvang in de regio bevorderen’. Maar volgens de begroting wordt volgend jaar 10% van het budget voor opvang in de regio geschrapt. ‘Het kabinet wil dat mensen meer te besteden krijgen’, staat in het regeerprogramma. Maar een deel van koopkrachttoename werd vlak voor Prinsjesdag juist wegbezuinigd. De coalitie wil ook ‘kinderarmoede voorkomen’. Het CPB rekende uit dat het percentage kinderen dat opgroeit in armoede de komende vier jaar gelijk zal blijven. Onder Rutte daalde het percentage van 10,1% in 2013 naar 4,7% nu. Die daling stokt nu.

‘Toegang tot talent met de juiste vaardigheden is cruciaal voor bedrijven’, schrijft men, maar de kennismigrantenregeling wordt ‘aangescherpt’, zodat bedrijven er minder gebruik van kunnen maken. Men belooft ook de ‘innovatieve economie te stimuleren’. En haalt tegelijkertijd €6,8 mrd uit het Groeifonds, dat precies daarvoor werd opgericht. Cijfers zeggen vaak meer dan woorden.

FD

Nog korter werken

In het land met de kortste werkweek ter wereld eist de vakbond een… nog kortere werkweek. De FNV wil we maximaal vier dagen gaan werken, want dat zorgt voor ‘betere balans tussen werk en privé’.

Kan onze extreem krappe arbeidsmarkt dat wel aan? Juist wel, denkt de vakbond, want uit onderzoek zou blijken dat bij een vierdaagse werkweek de productiviteit per werknemer evenredig meegroeit.

Die onderzoeken zijn er inderdaad. Een Brits experiment onder 61 bedrijven (vooral zakelijke dienstverleners) liet positieve effecten zien. Ook in andere landen waren optimistisch stemmende experimenten.

Klinkt mooi, maar ik ben niet overtuigd. Bedrijven doen vrijwillig mee, dus het ‘selectie-effect’ kan de uitkomst vertekenen. Bovendien: experimenten op de werkvloer leiden vaak tot productiviteitsverbetering, simpelweg doordat werknemers zich gemonitord weten en de verandering zelf de boel tijdelijk even opschudt.

Voordat we het contra-intuïtieve idee van ‘meer produceren door minder te werken’ zomaar over het hele land uitrollen, is er een grootschalig, langdurig en dubbelblind onderzoek in Nederland nodig. Laat FNV daar eerst voor pleiten.

FD

Geen pot geld te verdelen

Als de milieubeweging en de autolobby samen in bed kruipen en het Kabinet een smeekbede sturen, dan weet je het wel: er is geld te verdelen. ANWB, BOVAG en RAI sloten deze maand een monsterverbond met Natuur & Milieu om de miljarden die vanaf 2027 de schatkist binnenstromen hun kant op te krijgen.

Dat geld komt uit het nieuwe emissiehandelssysteem van de EU. Brandstofleveranciers moeten straks emissierechten inkopen voor de CO₂ die hun klanten uitstoten. Dit ‘ETS-2’ is een kopie van het succesvolle ETS voor de industrie, dat sinds 2005 draait. De opbrengst vloeit deels naar lidstaten en ‘dreigt stilzwijgend gebruikt te worden om gaten in de begroting te dichten’, vreest de auto- en milieulobby. Het geld zou naar ‘verduurzaming van de sector’ moeten gaan.

Dit is een misverstand. Milieuheffingen zoals de ETS-prijs zijn niet bedoeld om geld op te halen, maar om de klant de juiste prijs te laten betalen — inclusief milieuschade. Als dat goed werkt, is het doel bereikt. Met de opbrengst kunnen andere belastingen (bijvoorbeeld die op inkomen) worden verlaagd, zodat de gemiddelde lastendruk gelijk blijft. Er is geen pot geld om te verdelen.

FD

Van Delors’ ‘Europese teloorgang’ naar Draghi’s ‘trage lijdensweg’

De structurele groei van de Europese economie daalt al twintig jaar. De investeringen van bedrijven gaan omlaag en onze concurrentiepositie ten opzichte van de Verenigde Staten brokkelt af. Europa doet minder aan onderzoek en ontwikkeling. We ontwikkelen minder nieuwe producten, die de markt bovendien veel trager bereiken dan in de VS. Tegelijk zijn er concurrenten bij gekomen in de wereld, die de kansen die nieuwe technologie biedt sneller oppakken. Ondertussen vergrijst Europa en worden de mogelijkheden van de interne markt van de Europese Unie onvoldoende benut.

Nee, dit is geen samenvatting van het rapport van Mario Draghi dat deze week verscheen, maar van het Delors-rapport uit 1994. Fransman Jacques Delors, voorzitter van de Europese Commissie, wilde een ‘nieuw ontwikkelingsmodel voor de 21ste eeuw’, anders dreigde de ‘teloorgang van Europa’.

Draghi zei het deze week bijna net zo. De Italiaan had het over een ‘existentiële uitdaging’ voor Europa. Als we het gat met de VS niet dichten, dreigt een ‘trage lijdensweg’. Het Europese project krijgt alleen vaart tijdens een crisis, is de ervaring. Logisch dat economische aanbevelingen gepaard gaan met grote woorden en sombere toekomstvisies.

Voor Delors werkte dat vrij goed. Zijn sombere rapport zou de aanleiding zijn voor een grondige verbouwing van de Europese Unie. De interne markt werd opgefrist en er werd een start gemaakt met de Economische en Monetaire Unie, inclusief een gemeenschappelijke munt.

Maar dat alles bood voor de lange termijn toch niet de ultieme oplossing, want het is opvallend hoezeer de probleemanalyse van Draghi overeenkomt met die van dertig jaar geleden. Ook bij Draghi gaat het om de concurrentieachterstand op de VS en om ‘nieuwe concurrenten’ – toen Japan en Zuid-Korea, nu China – die ons technologisch voorbijstreven. En weer vormen meer Europese samenwerking en integratie van markten een belangrijk deel van de oplossing.

Op de sombere analyse van Draghi valt overigens niet veel af te dingen. De economische groei van Europa loopt structureel achter bij die van de VS. Dat komt deels door de sneller groeiende Amerikaanse bevolking, maar ook door achterblijvende productiviteit. Aan het einde van de vorige eeuw had Europa de Amerikaanse arbeidsproductiviteit (bbp per gewerkt uur) bijna bijgehaald, maar sindsdien is de achterstand weer toegenomen. Voor Nederland is het gat nog sneller gegroeid dan voor de EU als geheel.

De oorzaken: te weinig Europese investeringen in nieuwe technologieën en te weinig nieuwe bedrijven in snelgroeiende sectoren. Europeanen zijn spaarzaam, maar dat geld komt niet terecht bij de kansrijkste snelgroeiende bedrijven in Europa. Het blijft vooral hangen op spaarrekeningen bij nationale banken en die houden niet van de risico’s die horen bij investeren in nieuwe bedrijven en nieuwe markten.

Daardoor blijven de investeringen gering en specialiseert Europa zich vooral in de sectoren van het verleden. Onze grootste bedrijven zijn de oude kampioenen van de olie- en auto-industrie, terwijl in de VS de economie wordt gedomineerd door de explosief groeiende reuzen van de ICT- en interneteconomie.

Voor economische groei is stijgende productiviteit nodig en dat lukt alleen als er genoeg risicodragend kapitaal is voor investerende bedrijven. Maar liefst €800 miljard is er jaarlijks nodig, denkt Draghi. Een deel daarvan moet van de overheid komen, liefst gefinancierd met eurobonds, en daar zal de politieke discussie zich wel weer op concentreren. Maar het grootste deel moet uit privaat geld bestaan. De EU heeft een kapitaalmarktunie nodig, met gemeenschappelijke regels rond faillissement en bescherming van crediteuren en met gemeenschappelijk toezicht, zodat het overdadig aanwezige private geld vanuit overal in Europa naar de kansrijkste bedrijven kan stromen. Dáár zou het politieke debat over moeten gaan.

Opvallend is dat ons nieuwe kabinet dat wel ziet zitten. In het vrijdag gepresenteerde regeerprogramma staat: ‘Om het makkelijker te maken voor Nederlandse ondernemers en burgers om in andere lidstaten te investeren (…), zet het kabinet zich in voor versterking van de Europese interne markt (…) en van de kapitaalmarktunie om zo het vrije verkeer van kapitaal en daarmee de toegang tot private financiering voor bedrijven te bevorderen.’

Je zou er bijna je somberheid door verliezen.

FD

Realistisch populisme

Een klap en dan langdurig geweeklaag. Dat is het geluid van populisme dat op de harde werkelijkheid botst. De simpele oplossingen die de ‘problemen van de gewone Nederlander’ in één keer zouden oplossen, kunnen de confrontatie met de complexe realiteit zelden aan.

Het eigen risico direct en volledig afschaffen blijkt dan toch niet haalbaar. De zorg kan toch niet zonder privaat geld. En zinvol stikstofbeleid draait toch altijd uit op inkrimping van de veestapel. Geef een boos Kamerlid de sleutel van een ministerie en de redeloze woede maakt snel plaats voor pragmatisme.

Zelfs het achteloos afgeschafte Groeifonds blijkt toch belangrijk voor het vaderlandse verdienvermogen en maakt serieuze kans op een herstart, verklapte de nieuwe minister van Economische Zaken.

De rol van de ambtenaren bij al deze ministeriële bekeringen tot de Kerk van het Realisme valt niet te onderschatten. Zij waren het die de kersverse bewindslieden van het geloof in simpele oplossingen afhielpen. Daar schuilt een gevaar in, want de Kamer zit nog vol gelovigen. Met een beetje pech gaan die hun teleurstelling nu op de ambtenarij afreageren.

FD

Pavlovreactie

Jan Kees de Jager was Dutch dus blunt. Jeroen Dijsselbloem vond dat landen die hun geld verspillen aan ‘drank en vrouwen’, geen steun verdienden. En toen Spanje en Italië tijdens corona om hulp smeekten, vroeg Wopke Hoekstra om een onderzoek naar hun spilzucht.

Koppig en bot. Zo staan de onze ministers van Financiën bekend in Brussel. De kiezer smult ervan, maar het gevolg is meestal dat we minder gedaan krijgen dan de omvang van de onze economie rechtvaardigt. We gooien met veel kabaal de deur dicht, wetende dat hij later toch weer op een kier moet. Tegenstribbelen als onderhandelingsstrategie.

Eelco Heinen lijkt zich moeiteloos naar deze traditie te voegen. Nadat Draghi met een dik rapport was gekomen over herstel van de concurrentiekracht van Europa, waarbij samenwerking, verdere integratie van markten en – inderdaad – ook grote investeringen, belangrijke aanbevelingen waren, reageerde de nieuwe minister van Financiën: ‘Landen, ga eerst zelf hervormen, breng je huishoudboekje op orde, voordat je vraagt om geld uit de gemeenschap zelf.’

Dat botte moet hij nog onder de knie krijgen. De koppigheid zit er al in.

FD

Nee, met meer baby’s rem je arbeidsmigratie niet

Begin over vergrijzing en migratie en er is altijd wel iemand die roept: ‘We moeten gewoon meer baby’s krijgen’. Pieter Omtzigt bracht het maandag subtieler in zijn HJ Schoo-lezing: de natuurlijke bevolkingsaanwas is sinds kort negatief, de vruchtbaarheid slechts 1,43 kind per vrouw en dat zal tot extra immigratie leiden. Daar moeten we een debat over hebben, vindt Omtzigt.

Demografen voeren dat debat al decennia. De daling van het kindertal is immers niets nieuws. Al sinds 1973 zit Nederland onder het ‘vervangingsgetal’ van 2,1 kinderen. Dat de natuurlijke aanwas negatief zou worden, zag iedereen aankomen.

We weten ook allang dat meer kinderen krijgen (als je dat al zou kunnen of willen beïnvloeden) geen oplossing is voor het vergrijzingsprobleem. Integendeel: de eerste twintig jaar kosten kinderen juist meer geld en meer personeel. Uit berekeningen tot 2050 blijkt dat de grijze druk (het aantal AOW’ers per werkende) niet afneemt als we weer 2,1 kinderen krijgen. De groene druk (het aantal kinderen per werkende) verdubbelt wel.

FD

Vroegpensioen

Om na een asociaal lange zomervakantie te zeuren over hardwerkende politieagenten die eerder met pensioen willen is, nou ja … misschien wat asociaal.

Maar toch: de Regeling voor Vervroegde Uittreding (RVU) voor zware beroepen die het kabinet wil verlengen, was altijd tijdelijk bedoeld. Dit schreef het toenmalige kabinet in 2021 over de wet: ‘De regeling heeft ten doel werknemers die overvallen zijn door de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd de mogelijkheid te bieden vervroegd uit treden.’ De pensioenleeftijd ging snel omhoog en mensen geboren voor 1961 hadden zich daar niet op kunnen voorbereiden.

Maar als de RVU eind volgend jaar afloopt, zijn er weer vijf jaar verstreken. De hogere AOW-leeftijd kan voor niemand meer een verrassing zijn. Werkgevers en werknemers hadden vijf jaar om te wennen. En om maatregelen te nemen, zoals betere werkomstandigheden en begeleiding, structurele herverdeling van taken en serieuze om- en bijscholing, inclusief de bijbehorende budgetten.

Vakbonden blijven dromen van AOW met 65 jaar en werkgevers blijven hopen dat personeelstekorten tijdelijk zijn. Maar vergrijzingsontkenning is geen arbeidsmarktbeleid.

FD