Twaalf jaar geleden schreef ik een brief aan Pensioenfonds ABP. Ik was net zzp’er geworden en maakte me zorgen over mijn pensioen. In die tijd kon je als zelfstandige voor een belastingvriendelijk pensioenproduct alleen terecht bij de verzekeraars, maar in zo’n woekerpolis had ik geen trek. ‘Waarom niet sparen bij ons nationale pensioenfonds?’, dacht ik naïef, en schreef het ABP met het verzoek om mee te mogen doen.
‘Sinds de crisis worstelen pensioenfondsen met lage dekkingsgraden en kijken ze likkebaardend naar de zzp’er als potentiële premiebetaler.’
Nog geen week later viel het antwoord in de bus. Toenmalig interim-voorzitter Dick Sluimers liet – op sportieve wijze – weten dat het helaas niet mogelijk was om als niet-ambtenaar pensioen op te bouwen bij het ABP. Dat kwam door de Wet Privatisering ABP, de statutaire doelstelling van het ABP, de Taakafbakeningsregeling Pensioenfondsen en de Pensioen- en spaarfondsenwet. Kortom: het mocht gewoon niet. Ik zou mijn pensioen in een eigen potje moeten opbouwen.
Maar de tijden zijn veranderd. Sinds de crisis worstelen pensioenfondsen met lage dekkingsgraden en kijken ze likkebaardend naar de Nederlandse zzp’er als potentiële premiebetaler. Afgelopen maandag meldde deze krant dat pensioenfondsen willen experimenteren met automatisch pensioensparen voor zzp’ers, bij het bedrijfstakpensioenfonds van de sector waarin de zelfstandige werkt. Het zou niet om een verplichting gaan, want voor wie niet mee wil doen komt er een ‘opt out’-regeling.
Het wordt dus een paradoxale mix van verplichtstelling (iedereen spaart bij het fonds van z’n sector, er is geen keuzevrijheid) en vrijwilligheid (als je het niet wil, hoef je niet mee te doen).
Gezien mijn briefwisseling met het ABP zou ik eigenlijk enthousiast moeten zijn over dit voorstel. Maar dat ben ik toch niet. Allereerst omdat mijn plannetje uit 2006 buitengewoon dom was. Inmiddels weet ik dat ik door zelf sparen, (index-)beleggen en aflossen op mijn hypotheek, veel beter in staat ben om het vermogen op te bouwen dat past bij mijn leven en dat van mijn gezin. Afstorten in een collectief fonds met een groot hek er omheen, dat pas op de pensioendatum opengaat, was eigenlijk nooit een goed idee.
Daarnaast vertrouw ik de opt out niet. Nu lijkt het nog alsof het zzp-pensioen echt vrijwillig is. Maar ik voorspel dat over een paar jaar wordt bedacht dat de opt out alleen geldt voor zzp’ers die aantoonbaar elders sparen voor hun pensioen. En weer later moeten die besparingen minstens zo hoog zijn als die van werknemers. Zo wordt de zzp’er langzaam weer richting werknemerschap geduwd.
Er zijn zzp’ers die te weinig sparen. Dat kan een probleem zijn. Maar dit plan lijkt niet bedoeld om de zelfstandigen te helpen, maar de pensioenfondsen.