‘Maar meneer Hamers, hoe verklaart u dan dat uw eigen computersysteem opzettelijk zó stond afgesteld dat er per dag niet meer dan drie keer een alarmsignaal voor witwaspraktijken kon worden gegeven?’ De officier van justitie kijkt ING-topman Ralph Hamers lang aan, en vervolgt dan: ‘En hoe kon het dat uw bank het – ondanks herhaalde waarschuwingen van toezichthouders – vertikte om extra geld uit te trekken voor de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen? Legt u dat eens uit?’

Binnenkort in een rechtszaal bij u in de buurt? Helaas niet. ING ‘vergat’ jarenlang om een deugdelijke controle uit te oefenen op witwaspraktijken van rekeninghouders, maar komt niet voor de rechter. Het Openbaar Ministerie besloot te schikken voor een totaalbedrag van €775 mln. Het is het hoogste schikkingsbedrag ooit, en doet de bank serieus pijn. Maar ik had toch liever een rechtszaak gezien, waarbij in alle openbaarheid over schuld en boete was gesproken.

Behalve Hamers had dan bijvoorbeeld ook Wilfred Nagel uitleg mogen komen geven. Hij was als chief risk officer van ING Groep tussen 2011 en 2017 verantwoordelijk voor risicobeheer. We kennen Nagel als de man die het in het publieke debat graag op felle toon opneemt voor de bankensector. Dat is dapper en maakt hem geliefd bij journalisten, want veel bankiers bedanken voor die rol. Precies de man dus, die de rechter – en de rest van Nederland – helder had kunnen uitleggen hoe het nou toch kan, dat een systeembank zo over de schreef gaat.

Misschien dat de aanklager hem de eerste zin had kunnen voorlezen uit het Compliance Risk Management Charter, dat prominent op de ING-website staat: ‘ING is committed to the preservation of its reputation and integrity through compliance with applicable laws, regulations and ethical standards in each of the markets in which it operates.’ Hoe is het gat tussen deze theorie en de bedroevende praktijk te verklaren?

Let wel, barbertje hoeft niet per se te hangen, daar gaat het me niet om. Maar een openbare rechtszaak levert duidelijke normen op die voor de hele maatschappij zichtbaar zijn. Er moet schuld worden bekend, verantwoordelijkheid worden genomen en rekenschap worden afgelegd. Schikkingen lijken in de praktijk te veel op een soort accijns: bij iedere wetsovertreding gewoon even afrekenen bij de overheid, en daarna maalt niemand er meer om.

Sinds de kredietcrisis (alles zou anders worden bij de banken, weet u nog), stapelen de bankschandalen zich op: van Libor- en valutamanipulatie tot renteswaps, van witwassen tot ontduiken van sancties. In veel gevallen werd dat afgedaan met een schikking. Blijkbaar is dat niet genoeg. De volgende keer graag een echte rechtszaak, zodat de overheid aan iedereen laat zien dat overtreden van de wet nooit ‘business-as-usual’ mag worden.