Men neme twee witte boterhammen, een tomaat, vier reepjes spek, een paar blaadjes (romaine) sla en een flinke lepel (verse) mayonaise. Rooster de boterhammen licht bruin, bak het spek knapperig en snij de tomaat in dunne plakken. Bouw nu de sandwich: eerst een met mayo besmeerde boterham, dan de bacon, de sla, daarop weer mayonaise en dan de tweede boterham. Snij diagonaal door. Uw BLT (bacon-lettuce-tomato) is klaar.
Het is volgens velen de lekkerste sandwich ter wereld. Vandaar dat 66 miljoen Britten afgelopen donderdag opgelucht ademhaalden toen de nieuwe brexitminister Dominic Raab zijn langverwachte toespraak gaf over de gevolgen van een brexit zonder deal. “Ik verzeker u”, zei Raab, “na brexit zullen we allemaal nog steeds kunnen genieten van een BLT-sandwich.” Ook zonder afspraken met de EU over handel, migratie en de Noord-Ierse grens, blijft er bacon beschikbaar voor de hongerige Britse consument. En ook tomaten, sla en mayonaise.
Dat valt dus mee. Of misschien juist niet. Want als een regering zich geroepen voelt om uit te leggen dat je straks heus nog wel eten in de supermarkten kunt kopen, is dat dan niet het moment om je zorgen te gaan maken? Als de minister een onbelemmerde toegang tot bacon belooft, moet je dan niet snel zelf maar een varkentje kopen?
Die dubbele boodschap klonk overal door in Raabs toespraak. Een ‘no-dealbrexit’ gaat grote problemen geven, maar die problemen kunnen we als Britten heus wel aan. De speech was alarmistisch en geruststellend tegelijk. En dat was niet per ongeluk, want nu de brexitonderhandelingen hun climax naderen (er moet eigenlijk in oktober een akkoord liggen, met eventueel uitstel tot maximaal december), wordt het voor de Britten belangrijk om te laten zien dat ze bereid zijn om weg te lopen zonder afspraken.
Uit de speltheorie weten we dat dreigementen tijdens onderhandelingen alleen werken als die geloofwaardig zijn. Dreigen met weglopen, zonder je bevolking voor te bereiden op de gevolgen van zo’n radicale stap, maakt het dreigement ongeloofwaardig en daarmee als onderhandelingsinstrument waardeloos. Maar ook de voorbereiding zelf moet geloofwaardig zijn. De nadelen van een no-dealbrexit moeten eerlijk worden benoemd en de oplossingen moeten redelijk klinken. Alleen dan is dreigen met weglopen een bruikbare strategie.
Raab moest daarom precies de juiste balans vinden tussen waarschuwen en geruststellen. Hij moest erkennen dat er zonder deal grote problemen ontstaan, maar ook duidelijk maken dat die oplosbaar waren. Import van voedsel wordt moeilijker, maar uw BLT-sandwich komt niet in gevaar.
De Europese Unie doet precies hetzelfde. Al eerder dan de Britten begon men op het vasteland met de voorbereidingen voor een brexit zonder afspraken. Er zijn websites voor burgers en bedrijven, voorlichtingsavonden, noodplannen en de landen rond de Noordzee zijn druk met het werven van nieuwe douaniers. Zo laten wij de Britten zien dat we bereid zijn onszelf flink pijn te doen.
Het is speltheoretisch allemaal prima te begrijpen, maar voor een econoom aan de zijlijn ziet het er buitengewoon griezelig uit. Want als dreigen alleen functioneel is als je ook bereid bent de trekker over te halen, dan is de kans op een no-dealbrexit dus flink toegenomen. Een recente studie van het IMF laat zien dat dit niet alleen voor de Britten, maar ook voor veel EU-landen een zeer onwenselijke uitkomst zou zijn.
Volgens de modelsimulatie van het IMF, waarin alleen wordt gekeken naar de gevolgen voor de handel, zou het Nederland meer dan een procent economische groei kosten. Dat is ruim €7 miljard, ieder jaar opnieuw. Alleen de Ierse economie wordt nog (veel) harder geraakt. Ook de Denen en de Belgen gaan er fors op achteruit. Een no-dealbrexit is voor veel landen een enorme aderlating.
Dat is het paradoxale aan de brexitonderhandelingen: hoe groter de economische kosten van een brexit zonder afspraken, des te harder moeten de partijen roepen dat ze helemaal klaar zijn om die hoge kosten te dragen. In de hoop dat het dan toch nog met een sisser afloopt.