Waar een klein land groot in kan zijn. Onze eigen Wopke Hoekstra gaat voorop in de strijd tegen de Fransen en Duitsers die van Europa een transferunie willen maken. De Nederlandse minister van Financiën is het duidelijkst van alle eurolanden in zijn afwijzing van het plannetje van Macron en Merkel om de eurozone een eigen budget te geven. Zo’n budget lost geen enkel probleem op, vindt Hoekstra.
Daarmee geeft de CDA-er keurig invulling aan het regeerakkoord. Want daarin staat: ‘Het kabinet is geen voorstander van een stabilisatiemechanisme (fiscal capacity) op EMU-niveau om de gevolgen van economische schokken op te vangen.’ Niet alleen de regeringspartijen, ook zo’n beetje de hele oppositie is tegen een begroting voor de eurozone. Wat Nederland betreft verdwijnt het plan weer zo snel mogelijk in een diepe la. Nooit meer over praten. Het onderwerp is taboe.
Ik vind dat nogal bizar. Niet omdat ik zo’n begroting bij voorbaat een goed idee vind, maar omdat Nederland niets van de eurocrisis heeft geleerd. In de crisis bleek dat de monetaire unie tijdens recessies gevaarlijk instabiel kan worden. Vooral als de recessie in het ene land harder toeslaat dan in het andere land. Met de invoering van de euro verdween de wisselkoers als belangrijk stabilisatiemechanisme. Bovendien werd het monetair beleid voortaan centraal bepaald, en kon dat dus ook niet meer worden gebruikt om conjuncturele verschillen tussen landen glad te strijken. Bleef alleen het begrotingsbeleid nog over als manier om de conjunctuur te stabiliseren. Maar de begrotingsregels van het Stabiliteitspact beperkten de reikwijdte daarvan.
Economen zagen dit probleem al ruim voor de invoering van de euro en hebben er ook voor gewaarschuwd. Een monetaire unie zonder centrale begroting waarmee conjuncturele verschillen tussen landen kunnen worden uitgevlakt, is intrinsiek instabiel. En een kwart eeuw geleden zag de Nederlandse regering dat ook zo. Daarom probeerde toenmalig premier Ruud Lubbers in 1991 naast de monetaire unie tegelijk een politieke unie op te richten. Dat mislukte jammerlijk, omdat de andere Europese landen het niet zagen zitten. Maar het principe dat bij een monetaire unie ook een stabiliserende begroting hoort, staat nog steeds overeind.
Het kabinet denkt dat het met het streng toepassen van de huidige begrotingsregels ook wel kan. Als iedereen zich netjes aan de afspraken houdt, is er niets aan de hand. Dat is naïef, want Spanje en Ierland hielden zich netje aan de begrotingsregels, maar belandden toch in een diepe recessie. De crisis heeft geleerd: begrotingsregels zijn niet genoeg, er is behoefte aan een ander instrument om de conjuncturele verschillen op te vangen. Of dat per se een eurobudget moet zijn, weet ik niet. Maar we moeten er in elk geval wel over willen praten.