De recessievrees wakkerde weer flink aan deze week. De Amerikaanse inflatie bleek hoger dan verwacht, dus de Fed verhoogde de rente met maar liefst driekwart procent. Doen de Amerikanen een ‘Volckertje’? Zetten ze de economie expres in de achteruit, net als die beroemde Fed-president begin jaren tachtig deed, om de inflatieverwachtingen uit de hoofden van burgers en bedrijven te branden? Zo ja, dan zal Europa daar, net als veertig jaar geleden, ook de gevolgen van voelen.
In Europa kwamen ondertussen oude koortsdromen over schuldencrises en mediterrane faillissementen weer naar boven. De rente op Italiaanse staatsschuld liep deze week snel op, nadat de ECB in Amsterdam een zeer bescheiden rentestijging had aangekondigd. Er was een noodvergadering en de aankondiging van ‘een nieuw instrument’ voor nodig om de onrust te bezweren.
Beurzen knalden omlaag, gas werd weer duurder en de Europese inflatie liep op naar 8,1%. Logisch dat steeds meer analisten voorspellen dat we afstevenen op een serieuze recessie. Meerder kwartalen met krimp van het bruto binnenlands product lijkt inmiddels wel ingeprijsd.
‘Een milde recessie’, is het standaard scenario geworden. Economen van de Rabobank muntten deze term eerder deze maand. Aan het einde van 2022 zal de erosie van de koopkracht van de Nederlandse consument de economische groei in het rood drukken. De concurrenten van ABN Amro spraken in hun raming van 9 juni over ‘economische tegenwind’ en vrezen dat een ‘recessie op de loer ligt’.
De meest recente economische raming komt van economen van De Nederlandsche Bank. Die schreven op 13 juni dat de economische groei dit jaar nagenoeg stil zal vallen. En als de oorlog in Oekraïne langer aanhoudt dan gedacht en de energieprijzen nog hoger uitvallen, zal de Nederlandse economie echt gaan krimpen.
De ramingen voor de Nederlandse economie worden dus al pessimistischer. Dat proces begon al begin maart, toen het Centraal Planbureau met het jaarlijkse Centraal Economisch Plan kwam. Daarin werd de groeiraming verlaagd ten opzichte van de verwachtingen in september vorig jaar, en de inflatieraming flink verhoogd.
In de maanden na dat CPB-rapport kwamen er verschillende andere voorspellingen naar buiten. Van de Nederlandse banken, van de Europese Commissie en dus ook van DNB. Iedere keer werden de verwachtingen voor economische groei in dit en volgend jaar naar beneden bijgesteld. En telkens ging de inflatieraming omhoog. In maart ging het CPB nog uit van 3,6% groei in 2022 (waarvan een goed deel vanwege het zogenoemde ‘overloopeffect’ al achter ons ligt) en 1,7% volgend jaar. Drie maanden later komt DNB uit op respectievelijk 2,8% en 1,5%.
De inflatieverwachting voor 2022 steeg in drie maanden van 5,9% (CPB) naar 8,7% (DNB). En ook voor volgend jaar ging de inflatieraming omhoog.
Maar, opvallend genoeg, werden niet alle verwachtingen slechter. Ondanks de lagere groei en de waarschijnlijkheid van meerdere kwartalen met krimp, toonden de ramingen voor de werkloosheid juist een verbetering. Het CPB verwachtte in maart 4% werkloosheid of meer maar DNB denkt in juni dat het werkloosheidspercentage ruim onder de 4% blijft. Minder groei, maar toch een nog krappere arbeidsmarkt. Ook de overheidsfinanciën lijken te verbeteren, ondanks de afkoelende economie. De verwachte staatsschuld ging telkens omlaag, ook al beloofde het kabinet meer uit te geven dan eerder was begroot.
Dat brengt ons bij een vrij fundamentele vraag: als de werkloosheid laag blijft en de staatsfinanciën gezond, is een paar kwartalen kwakkelende groei dan nog wel een echte recessie? Bij een recessie hoort toch massawerkloosheid en bezuinigingspakketten? Wat maakt het uit als de economie vertraagt, zolang de werkzekerheid toeneemt en de kabinetsplannen betaalbaar blijven?
Er zijn analisten die volhouden dat iedere periode met twee achtereenvolgende kwartalen met economische krimp een recessie is. Maar verstandigere economen zien een recessie als een periode van algemene economische malaise, met oplopende werkloosheid en onverkoopbare voorraden en tekortschietende vraag. Als ik naar de recente ramingen kijk, lijkt zo’n soort recessie nog ver weg.