Goed nieuws: als handelsland heeft Nederland nog niet gepiekt. Het belang van internationale handel voor onze economie neemt nog steeds toe. Mocht de gevreesde ‘deglobalisatie’ zich de afgelopen veertien jaar al voltrokken hebben (wat de vraag is, daarover later meer), dan heeft Nederland zich aan die trend weten te onttrekken.
Die conclusie kun je trekken uit onderzoek dat de wereldvermaarde handelseconoom Richard Baldwin dit jaar presenteerde. Hij keek naar de ontwikkeling van de export ten opzichte van het bruto binnenlands product, van onder andere de EU-lidstaten. Tijdens de periode van snelle globalisering, tussen 1995 en 2008, nam het belang van export in bijna alle EU-landen toe.
Alleen in Ierland en Malta ging de export als percentage van het bbp in die periode omlaag. Dat zal ongetwijfeld te maken hebben met het feit dat deze landen een vluchthaven voor de winsten van grote multinationals werden. Daardoor steeg hun gemeten bbp nog sneller dan de internationale handel.
Na de kredietcrisis wordt het beeld minder eenduidig. Een aantal EU-lidstaten ziet het belang van handel tussen 2008 en 2020 afnemen. Die groep zit in de grafiek in het kwadrant ‘Wel gepiekt’.
Finland zit in dat zuidoostelijke kwadrant: dat land zag het economische belang van handel vóór 2008 flink toenemen (de horizontale as), maar na 2008 juist afnemen (verticale as). Het ging eerst omhoog, daarna omlaag: dus de piek is gepasseerd. Voor Duitsland en Frankrijk geldt hetzelfde: toename voor 2008, afname daarna.
Zweden, Denemarken en Oostenrijk zijn andere voorbeelden. Deze landen passen bij het algemene beeld van de ontwikkeling van de wereldhandel. Want ook dat totaal nam (als percentage van het wereldwijde bbp) in de meeste jaren tussen 1995 en 2008 toe. Vooral na de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) eind 2001, ging het snel. Globalisering was de locomotief van de wereldwijde groei.
Na 2008 werd het de remwagen. Althans, zo wordt dat vaak gezien. De wereldhandel krabbelde na de harde val tijdens de kredietcrisis wel weer op, maar de groei was in veel jaren lager dan die van het bbp. Het belang van handel voor de wereldeconomie nam dus af.
Heeft globalisering gepiekt? Zitten we in het tijdperk van deglobalisering, waarin landen en bedrijven streven naar protectionisme, naar ‘reshoring’ en ‘strategische autonomie’?
Volgens Baldwin is die conclusie voorbarig. En Nederland is een van de aanwijzingen daarvoor. In wat volgens verschillende onderzoeken het meest geglobaliseerde land ter wereld is, bleef het belang van internationale handel ook na 2008 toenemen. Hetzelfde geldt voor Spanje, Italië en Polen. Ook de meeste kleinere Oost-Europese lidstaten zitten in het noordoostelijke kwadrant van de grafiek waar het belang van handel nog niet heeft gepiekt.
Zelfs de EU als geheel bevindt zich in dat kwadrant, ondanks de afname in grote landen als Duitsland en Frankrijk. Dan is het zeker nog te vroeg om van een trend van deglobalisering te spreken.
Er is volgens Baldwin dan ook iets anders aan de hand. Of beter: er zijn drie afzonderlijke ontwikkelingen. De eerste is dat de Chinese economie volwassen wordt en zich automatisch meer richt op het binnenland. Dat is geen trendbreuk, maar was altijd al de verwachting.
De tweede is de verschuiving van goederen naar diensten, ook in de internationale handel. Dienstenhandel groeit snel, maar wordt in de meeste handelscijfers (waaronder die in de grafiek) niet meegenomen. Volgens Baldwin staan we nog maar aan het begin van een trend naar internationale dienstenhandel.
De derde reden zal anno 2022 vreemd klinken: goedkope energie en grondstoffen. Je kunt je het nauwelijks meer voorstellen, maar tussen 2008 en 2020 waren beide goedkoop. Dat was misschien wel de belangrijkste reden voor de daling van de handelspercentages. Het is een statistisch effect, want in de internationale handel (de teller) telt die prijsdaling veel meer mee dan in het bbp (de noemer).
Sinds de pandemie en de Russische inval in Oekraïne zijn energie en grondstoffen enorm in prijs gestegen. Dat statistische effect zal daarom nu andersom werken. Goede kans dat bij de volgende update van de grafiek nog veel meer landen in het kwadrant van Nederland staan.