(Dit artikel verscheen ook hier)
Met een economische krimp van 3,5 procent, beleefde Nederland in 2009 de diepste recessie sinds 1931. Maar zo voelde het voor de meeste mensen niet.
Dankzij expansief begrotingsbeleid en het afschaffen van het werknemersdeel van de WW-premie, steeg de koopkracht dat jaar met maar liefst 1,8 procent. Die toename was drie keer zo hoog als de gemiddelde jaarlijkse stijging in de tien jaar ervoor. Het was geen recessiejaar, maar een jubeljaar. Tenminste, voor wie zijn baan niet verloor.
Opvallend weinig
Maar ook dat waren er opvallend weinig. In juni 2009 voorspelde het Centraal Planbureau (CPB) dat de werkloosheid zou oplopen tot 730.000 personen in 2010. Liefst 9,5 procent van de beroepsbevolking zou dan onvrijwillig zonder werk zijn. En waarschijnlijk nog meer, want het CPB voorspelt jaargemiddelden. Op het dieptepunt van de recessie zou het getal van 800.000 werklozen wel aangetikt kunnen worden.
Het liep volkomen anders. De werkloosheid kwam in 2010 uit op 390.000. Dat was slechts 123.000 meer dan voor de crisis. Het CPB had een stijging van 463.000 verwacht en zat er dus een grandioze 275 procent naast!
Voorspelfouten
Vreemd genoeg kwam dat maar ten dele omdat de economen de ernst van de recessie overschatten. In juni 2009 dacht het CPB dat de krimp dat jaar 4,75 procent zou bedragen, en dat de economie een jaar later met een half procent
zou krimpen. In werkelijkheid daalde het bbp in 2009 met 3,5 procent en in 2010 groeide de economie al weer met 1,7 procent. Deze voorspelfouten zijn bij lange na niet genoeg om de meevallende werkloosheidscijfers te
verklaren.
Meer dan een jaar had het CPB nodig om erachter te komen waarom de werkloosheid zo laag bleef tijdens wat het Planbureau ‘De Grote Recessie’ noemt. Was het de deeltijd-ww, die harde ontslagrondes voorkwam? Was het de flexibele schil van zelfstandige eenpitters (zzp’ers), die bedrijven konden
afbellen, zonder in het personeelsbestand te hoeven snijden?
Het lijken plausibele verklaringen. Maar de deeltijd-ww was te beperkt in omvang om van grote invloed te zijn op de werkloosheid. En de omzet van zzp’ ers ging in de recessie niet buitensporig omlaag.
Leven of dood
Nee, de echte reden blijkt, zo zegt het CPB, opmerkelijk gedrag van de bedrijven: ze hielden mensen in dienst, die ze eigenlijk niet nodig hadden. Veel bedrijven stonden er aan het begin van de crisis financieel goed voor, dus ontslag van personeel was
geen kwestie van leven of dood.
Een jaar eerder hadden ondernemers nog steen en been geklaagd over de krapte op de overspannen arbeidsmarkt. Met dat in het achterhoofd, durfden ze de net aangetrokken werknemers niet te laten gaan. Eerst maar eens kijken hoe
lang de recessie zou aanhouden. Toen in 2010 de economie alweer bleek te groeien konden de ontslagplannen de prullenbak in.
Het is op zich een mooi idee. Nederlandse bedrijven zijn blijkbaar niet snel in paniek, en de arbeidsmarkt kan wel tegen een stootje. Maar een herhaling van de meevaller uit 2009 is toch onwaarschijnlijk.
Door de eurocrisis dreigt Nederland in een nieuwe recessie te belanden. Zeer waarschijnlijk zitten we er al in. De winsten van bedrijven zijn nog lang niet terug op het peil van voor de kredietcrisis, dus de luxe van tijdelijk onnodig personeel kunnen bedrijven zich nu veel minder veroorloven.
Economische winter
Bovendien kan de overheid deze keer de recessie niet bestrijden, met lastenverlichting en extra uitgaven. Er moet juist worden bezuinigd. Dus met een beetje pech houdt de malaise langer aan dan tijdens de Grote Recessie, die wel diep maar ook kort was.
De bedrijven bereiden zich ditmaal dan ook anders voor op de economische winter. Hoewel de krimp in het derde kwartaal relatief gering was, loopt de werkloosheid toch al snel op. Er zijn nu al meer mensen werkloos dan op het dieptepunt van de crisis in 2009.
Het vet is van de botten. Deze recessie gaat veel meer pijn doen dan die van twee jaar geleden