Ik hoorde het op de radio, vorige week, uitgesproken met een snik in de stem: ‘Dan zat ik in m’n pyjamaatje, met natte, gekamde haartjes…’ Het gesprek ging over het overlijden van Mies Bouwman. De spreker herinnerde zich de lopende band en het iconische ‘licht-uit-spot-aan’, en voelde meteen weer de plakkende haartjes op z’n hoofd. En hij proefde de smaak van warme chocolademelk. Want toen was geluk heel gewoon.
Niets voelt zo sterk als nostalgie. Maar het is een bedrieglijke emotie. De genoeglijke wereld waar we zo naar verlangen heeft nooit echt bestaan. Ons onbetrouwbare geheugen dist ons verhaaltjes op over een vroegere tijd die in het echt net zo bleek en alledaags was als die van nu. De altijd nuchtere Mies Bouwman zou vast de eerste zijn geweest om dat te beamen.
Maar ach, zwelgen in nostalgie doet toch niemand kwaad? Dat klopt. Totdat het natte-haartjes-chocomel-gevoel een dominante politieke stroming wordt. Of een economische theorie. Dan krijg je Donald Trump die belooft om Amerika weer net zo great te maken als vroeger. Vroeger, toen de VS nog een enorme staalindustrie had waar hardwerkende huisvaders hun eerlijke boterham verdienden. Terug naar die tijd! Weg met het buitenlandse staal, een importtarief nu! En misschien ook een tarief op Europese auto’s, zodat alle Amerikanen weer in een Amerikaan rijden. Net zoals vroeger. De grenzen moeten dicht, want uit het buitenland komt verandering.
‘U weet wel, toen de schilderkunst nog figuratief was en de muziek nog prettig in het gehoor lag’
Ook in Europa is nostalgie als politiek-economische stroming sterk in opkomst. De Britse brexit is in feite een groot nostalgieproject. Zoals een enthousiaste brexiteer deze week twitterde: ‘We will get our country back; the country we remember as children.’ Het Franse Front National is zo ongeveer gebouwd op de zoektocht naar het Frankrijk zoals het ooit (maar eigenlijk nooit) was. Terwijl het Duitse Alternative für Deutschland (AfD) terugverlangt naar de tijd dat op school nog de klassieke Pruisische deugden van rechtlijnigheid, eerlijkheid, discipline, stiptheid, ijver en plichtsbesef werden onderwezen. En de grenzen moeten dicht natuurlijk, want nieuwkomers zorgen voor ‘instorting van het onderwijssysteem’.
Ook de Nederlandse vertegenwoordigers van de politieke nostalgia-trend willen de grenzen sluiten. PVV-leider Geert Wilders herinnerde zich het Nederland van vroeger als ‘Het mooiste land ter wereld, met eigen grenzen en eigen cultuur’. Desgevraagd legde hij uit dat hij met dit mooiste land het Nederland van voor 1850 bedoelde. Forum voor Democratie oprichter Thierry Baudet noemt 1850 ook als het jaartal waar Nederland weer naartoe zou moeten. U weet wel, toen de schilderkunst nog figuratief was en de muziek nog prettig in het gehoor lag.
Dus uit de Europese Unie, en weg met de euro. Want in 1850 hadden we die nog niet. En dan met natte haartjes stil genieten van de economische chaos die vervolgens ontstaat.