Klaas wil het niet. Jens en Ewald willen het niet. En nu is ook Sabine tegen het idee van een nieuw opkoopprogramma. Op zich vormen ze nog lang geen meerderheid binnen de Europese Centrale bank. Maar nu het Nederlandse lid van de bestuursraad (Knot, voornaam Klaas, president van De Nederlandsche Bank) , het Duitse lid (Weidmann, Jens, Bundesbank), het Oostenrijkse lid (Nowotna, Ewald, Oesterreichische Nationalbank) en zelfs een van de zes directieleden van de ECB (Lautensläger, Sabine) zich publiekelijk hebben uitgesproken tegen een nieuwe ronde van kwantitatieve verruiming, wordt de volgende ECB-vergadering toch weer spannend.
Want het leek een voldongen feit: de ECB gaat dit najaar nog besluiten tot een nieuwe monetaire injectie. Hoogstwaarschijnlijk in de vorm van een nieuw opkoopprogramma, want de rentes staan al op het laagst mogelijke peil. De beurzen veerden op, deze zomer, toen deze suggestie werd gedaan. En op obligatiemarkten bleken de rentes nog negatiever te kunnen worden. Een activistische ECB, met ongeremde opkoopneigingen, zorgt voor extra liquiditeit en nog goedkoper krediet. Daar lusten de markten wel pap van!
Maar nu lijkt er toch een kink in de kabel te komen. Een opstandige minderheid van monetaire beslissers twijfelt over een nieuw opkoopprogramma. Krijgt de vertrekkende president Mario Draghi meer tegenstand dan verwacht? Zadelt hij zijn opvolger Christine Lagarde op met een tot het bot verdeeld bestuur?
Eerlijk gezegd hoop ik van wel. Een nieuw opkoopprogramma heeft volgens mij weinig zin. Is de rente die landen als Nederland en Duitsland op obligaties vergoeden nog niet negatief genoeg? Zullen de Italiaanse en Griekse economieën echt harder groeien als de lange rente nog lager wordt? Is de huizenmarkt in de Europese steden nog niet overspannen genoeg? Ik denk het niet dat het ons veel zal helpen.
Nu was ik ook al geen voorstander van de vorige opkoopoperatie van de ECB. In 2015 begon Draghi met het opkopen van staatsobligaties, omdat hij vreesde voor deflatie. In de jaren daarna zou de ECB voor meer dan €2500 mrd aan obligaties opkopen. Het grootste deel daarvan bestond uit staatsobligaties van de eurolanden. Er werd voor ruim €175 mrd aan bedrijfsobligaties opgekocht. En ook nog voor bijna €290 mrd aan gedekte obligaties (asset backed securities en pandbrieven). Wat was het effect van dit enorme opkoopprogramma? Volgens de ECB zelf daalde de lange rente met bijna een procentpunt en zorgde het programma voor hogere inflatie. Critici stellen dat de Europese economie eind 2015 al uit zichzelf was gaan groeien, dat de inflatie vooral opliep door stijgende grondstofprijzen.
Helaas is er geen parallel universum met een tweede eurozone waarin de ECB afzag van kwantitatieve verruiming, zodat we nooit zeker weten of de kwantitatieve verruiming veel heeft uitgemaakt.
Wat we wel weten is dat er in 2015 in elk geval nog een theoretische reden was om obligaties op te kopen. We kwamen uit de kredietcrisis en de eurocrisis en de kredietverlening leek niet op gang te komen. Met een beetje fantasie was vol te houden dat Europa kampte met een liquiditeits- en solvabiliteitscrisis waar de centrale bank in principe iets aan zou moeten doen.
Anno 2019 is dat absoluut niet het geval. Er is veel meer liquiditeit dan de markt kan absorberen en zelf een notoire wanbetaler als Griekenland kan nu op de kapitaalmarkt terecht. Dat de economie afkoelt heeft ditmaal geen financiële oorzaak. De handelsoorlogen van Donald Trump en de no-dealbrexit van Boris Johnson zijn de bron van alle ellende. Internationaal is de goederenhandel en industrie in een recessie beland, maar de monetaire omstandigheden hebben daarbij geen enkele rol gespeeld.
We zitten niet in een kredietcrisis, er is geen gebrek aan geld. De monetaire autoriteiten hoeven niet op te treden. Ze kunnen misschien een oproep doen aan de politiek om de handelsoorlog te beëindigen en een idiote no-dealbrexit te voorkomen. Maar verder hoeft hun rol deze keer niet te gaan.
