‘Ach, uiteindelijk blijven de Britten toch in de Europese Unie’. Ik hoorde het eind juni 2016 meerdere mensen zeggen. En ik moet eerlijk toegeven: ik dacht in de eerste dagen na de uitslag van het brexitreferendum soms hetzelfde. De uitslag was zo onverwacht dat mijn hersenen automatisch in de ontkenningsmodus schoten. De Britten uit de Europese Unie? Het zal gewoon niet gebeuren.
Ruim tweeënhalf jaar later hangt dat gevoel nog steeds in de lucht. Ik hoor minstens een paar keer maand iemand beweren dat brexit niet doorgaat. Soms als een verveelde verzuchting: ‘Maak je niet zo druk, ze blijven gewoon’. Soms op een samenzweerderig toontje: ‘De elite laat brexit nooit doorgaan’. Maar meestal toch als een hoopvolle gedachte: ‘Ik denk dat ze op het laatste moment bij zinnen komen en brexit afblazen’. Die laatste variant bestaat ook in afgezwakte vorm: ‘Brexit wordt uitgesteld, en dan weer uitgesteld, tot sint-juttemis’. De referendumuitslag is dan een soort chronische ziekte geworden, die het Britse EU-lidmaatschap wel verzwakt, maar uiteindelijk nooit echt doodt.
‘Logisch dat je brein zoekt naar een oplossing en suggereert dat brexit niet doorgaat’
Ik voel sympathie voor iedereen die ook nu nog deze hoopvolle ontkenningsstrategieën hanteert. Dagelijks stromen de berichten binnen over de catastrofale gevolgen van brexit voor het Verenigd Koninkrijk (VK). Nieuws over vertrekkende bedrijven en banken, over autofabrieken die dicht gaan, over mogelijke tekorten aan voedsel en medicijnen en hoe de Britse overheid probeert de ernstigste gevolgen daarvan te voorkomen en zelfs over puissant rijke brexiteers als James Dyson en Jim Ratcliffe die voor hun bedrijf een veilig heenkomen zoeken in respectievelijk Singapore en Monaco. Hoe kun je zo’n stroom aan slecht nieuws rijmen met een Britse regering die stug volhoudt dat een vertrek per 29 maart aanstaande de enige verstandige koers voor het VK is? Logisch dat je brein zoekt naar een oplossing voor deze bizarre paradox en gaat suggereren dat brexit gewoon helemaal niet doorgaat.
Maar het is een kortzichtige strategie. Want ook al schreeuwt alles in je dat de Britten zichzelf niet vrijwillig in de voet gaan schieten, de kogel zit al in de kamer en het wapen gaat eind maart automatisch af. Hoe groter de chaos in het VK, hoe kleiner de kans dat het verstand ter elfder ure zegeviert. De conservatieve partij van premier May is in verschillende facties uiteengevallen. En ook Labour desintegreert. Maandag stapten er zeven parlementariërs uit de partij van Jeremy Corbyn. Niemand heeft nog het gezag om een harde brexit te voorkomen. De Britten uit de EU? Het gaat gewoon gebeuren.