‘Elke baby draagt bij aan de opwarming, dus ik blijf kinderloos.’ Misschien nog te vroeg om van een trend te spreken, maar er zijn jonge mensen die zo redeneren. ‘Een kind is veel schadelijker dan af en toe vlees eten of vliegen’, zei Kaja bij RTL Nieuws. ‘Ik wil geen kinderen vanwege het klimaat’ (Joppe in Linda). ‘Een extra kind is ook weer extra vervuiling’ (Lindsey bij Nieuwsuur).
De Britten noemen het een birth strike. In Nederland heet het ‘baarschaamte’. Kinderloos blijven voor het klimaat is de meest extreme variant van het oude adagium van de harde kern van de milieubeweging: ‘Red de wereld: word ongelukkig.’ De enige manier om onze planeet te redden zou dan zijn: minderen en verarmen. Degrowth is de modieuze term hiervoor. We overschrijden onze ecologische en klimatologische grenzen. Earth Overshoot Day, de dag waarop we de jaarlijkse draagkracht van de aarde geheel hebben opgemaakt, valt ieder jaar weer een paar dagen eerder. In 2022 was de planeet op 27 juli uitgeput. Stoppen met groeien en terug naar de tijd van voor massaproductie en consumentisme lijkt de enige oplossing. Liefst met veel minder mensen, dus even geen baby’s meer maken.
Ik ben niet overtuigd. Ik denk dat we niet hoeven te krimpen om het klimaat te redden. En dat we dat ook niet kunnen.
Het hoeft niet, omdat de economie kan groeien, terwijl de uitstoot krimpt. Dat is in elk geval de gedachte achter het Europese Fit-For-55-programma. Om in 2030 op een CO₂-reductie van 55% uit te komen, en in 2050 zelfs op netto-uitstoot van nul, gaat men de economie niet in een diepe depressie sturen. Men wil ontkoppeling van economie en emissies, dus de economie mag in 2030 groter zijn dan nu, mits de CO₂-uitstoot maar veel lager is.
Onmogelijk? Niet volgens de klimaatonderzoekers van het IPCC. Uit hun laatste rapport blijkt dat in 23 landen tussen 2015 en 2018 de economie groeide, terwijl de uitstoot daalde: absolute ontkoppeling. Dat kwam vooral door grootschalige investeringen in wind- en zonne-energie. Eerder kwamen de Oeso en het Duitse DIW tot een soortgelijke conclusie: ontkoppelen kan en gebeurt ook al in sommige landen.
Oxford-econoom Max Roser, oprichter van de voortreffelijke datawebsite OurWorldinData.org, zette onlangs landen met ontkoppeling op een rij. Een deel van de grafieken zijn (met zijn toestemming) gereproduceerd bij dit artikel. Van Japan tot Nederland, van Duitsland tot Roemenië, in veel landen ging tussen 2005 en 2019 het bbp omhoog, maar de uitstoot omlaag. Let op: de uitstootcijfers die Roser gebruikt, zijn gecorrigeerd voor import en export. Dus de uitstoot die bijvoorbeeld in China plaatsvindt om producten voor Nederlandse consumenten te maken, telt in principe ook mee als Nederlandse emissie.
Geldt die ontkoppeling ook voor de wereld als geheel? Zeker niet. De grafieken van Roser laten slechts zien wat mogelijk is in sommige landen, niet wat de wereld als geheel nu al doet. Bovendien is de afname van emissies in de landen die wel ontkoppelen, nog lang niet genoeg. Maar het klimaatbeleid staat dan ook nog maar in de kinderschoenen. Grootschalige en mondiale CO₂-beprijzing, handelsregels die vervuilende exportlanden toegang tot markten belemmeren, veel strengere producteisen, toezichthouders die de financiële sector dwingen fossiele bezittingen af te waarderen — er zijn nog zo veel beleidsopties voordat krimp van economie en bevolking op tafel hoeft te komen.
En laten we eerlijk zijn: in democratische landen zal een politieke agenda van armoede en kinderloosheid nooit een meerderheid krijgen. De degrowth-agenda heeft een griezelige dictator nodig. Misschien nog fataler voor de antigroeigedachte: de energietransitie zelf zal nooit lukken als de economie als geheel tegelijk moet krimpen. De transitie vergt enorme investeringen in windmolens, warmtepompen, kerncentrales, CO₂-afvang en wat al niet meer. Daar krijg je economische groei van, of je wil of niet. En ook zonder nieuwe generaties uitvinders en technici gaat het niet lukken.
Met minder euro’s en minder mensen gaan we het klimaatprobleem niet oplossen. Of het wel lukt met minder broeikasgassen per euro en per mens, durf ik ook niet te zeggen. Maar de kans op succes is dan wel groter.
