Het klimaat is nog te redden, mits we gaan luisteren naar economen

Ik sprak een expert die tot de conclusie was gekomen dat we de doelstellingen van Parijs nooit zullen halen. ‘We gaan voorbij de anderhalve graad opwarming en waarschijnlijk ook voorbij de twee.’ Daarna was ik op een congres over duurzaamheid waar alle ondernemers vóór het klimaat waren, maar niemand bereid was het roer om te gooien. Vervolgens las ik in de krant over een uiterst rationeel kabinetsplan om onze gasketels in huis zuiniger te maken, dat door boze Nederlanders als inbreuk op hun ‘vrijheid’ werd gezien.

Dus toen ik een gastcollege mocht geven over economie en klimaat, en een student vroeg of ik optimistisch was over de toekomst, was mijn antwoord: ‘Nee, juist zeer pessimistisch. Het gaat helemaal mis met het klimaat deze eeuw.’ Ja, laat het maar aan mij over om jonge studenten te motiveren.

Nu is er ook veel om pessimistisch over te zijn. Tot nu toe lukte het de wereld slechts een enkele keer om de CO₂-uitstoot te verlagen, maar dat was altijd tijdens een diepe recessie. De mondiale emissies gingen begin jaren tachtig even omlaag en tijdens de kredietcrisis in 2008 en 2009. De coronarecessie van 2020 ging ook gepaard met lagere CO₂-uitstoot. Maar dat waren slechts hobbels in een doorstijgende lijn.

Logisch dat steeds meer activisten pleiten voor een eeuwige recessie. Stoppen met groeien is de enige manier om de klimaatcatastrofe te voorkomen, vinden aanhangers van de degrowth-theorie. We hebben geen groei nodig, maar krimp.

Het lijkt er dus op dat we moeten kiezen tussen twee onmogelijke uitkomsten: of we laten het klimaat ontsporen en blijven over met een onleefbare wereld, of we gaan aan de bedelstaf en nemen massawerkloosheid, onbetaalbare pensioenen en schulden voor lief.

Is er echt geen derde weg? Nou, eigenlijk wel. En economen kennen de route. Want terwijl er veel is geschreven en gepraat over en geëxperimenteerd met het klimaatbeleid, is de enige effectieve oplossing nog nauwelijks geprobeerd. We staan langs de snelweg, de motor van de auto is oververhit, en zien maar twee oplossingen: doorrijden totdat de motor ontploft, of de auto in de sloot duwen en verder lopen. Maar dan komt de Wegenwacht en die vult gewoon het koelwater bij.

Die Wegenwacht – u dacht het al – dat is de econoom. En het koelwater heet: CO₂-beprijzing. Al ergens in de jaren twintig van de vorige eeuw beschreef de econoom Arthur Pigou hoe je in theorie met belastingen milieuproblemen kunt oplossen, zonder andere drastische ingrepen. CO₂-uitstoot is de perfecte kandidaat om deze theorie honderd jaar na dato op te testen. Maar dan wel op mondiale schaal, want waar de uitstoot plaatsvindt, is bij deze emissie niet relevant.

De EU laat zien hoe het moet. Het Europese CO₂-handelssysteem begint al beter te werken, en genereert sinds een paar jaar CO₂-prijzen waarmee het gedrag van de industrie echt wordt beïnvloed. Nu is het zaak om die prijzen aan de rest van de wereld op te dringen. De EU wil dat doen met een CO₂-grensbelasting voor import uit landen zonder klimaatbeleid. Een prima eerste stap.

Economen van het IMF lieten onlangs zien dat het nog beter kan: met een CO₂-minimumtarief voor de hele wereld. Een bodemprijs voor CO₂ die grote vervuilers straft, maar er ook rekening mee houdt dat opkomende economieën nog even wat meer mogen uitstoten. De grafiek hierboven laat het resultaat van hun modelsimulaties zien. Zo’n mondiaal minimumtarief kan de Parijs-doelstelling leveren. Het werkt net zo goed, of misschien zelfs beter, dan een mondiale CO₂-belasting met hetzelfde tarief voor alle landen.

Rijke landen kunnen het niet alleen. Een minimumtarief waar opkomende economieën niet aan meedoen helpt even, maar als die nieuwe landen hun concurrentievoordeel gaan benutten, schieten we toch snel door de twee graden opwarming. Het zal dus wereldwijd met alle landen moeten.

Nee, die internationale samenwerking zal niet eenvoudig zijn. Maar Europa heeft een stok. Als wij een forse CO₂-grensbelasting gaan heffen, kan dat onwillige landen richting zo’n mondiaal minimumtarief dwingen, denkt het IMF. Niet makkelijk, maar een stuk beter dan de onmogelijke keuze tussen smelten of krimpen. Beste lezer, er is nog hoop!

FD