Waarom bleef de Europese economie achter, terwijl die van de VS herstelde?

Is Wolfgang Schäuble eindelijk om? De bezuinigingskoning van Europa trekt de beurs en gaat extra investeren in infrastructuur, onderwijs en energie. Tien miljard euro wil de Duitse minister van Financiën daarvoor de komende drie jaar uittrekken. Dat komt neer op een karige €3,3 mrd per jaar. Jaarlijks geeft de Duitse overheid pakweg €1.250 mrd uit, dus de investeringsimpuls van Schäuble bedraagt niet meer dan een kwart procent van de begroting. Bovendien begint de Duitser pas in 2016 met zijn bestedingsimpulsje. In 2015 zullen de kwakkelende Duitse en Europese economie er nog niets van merken.

Cheques uitschrijven zal Europa niet helpen, zei Schäuble nog geen maand geleden, nadat het IMF de groeiverwachtingen voor het eurogebied flink had verlaagd en IMF-directeur Christine Lagarde Duitsland opriep om met extra overheidsuitgaven de economie aan te zwengelen. Dat hij nu toch tien miljard uittrekt voor nieuwe uitgaven, is als een knieval voor het IMF uit te leggen. Maar dan alleen een puur symbolische knieval.

Laatste zetje
Misschien kreeg Schäuble het laatste zetje voor zijn symbolische gebaar wel van de Europese Commissie (EC). Afgelopen dinsdag maakte die nieuwe prognoses voor de Europese economie bekend en het beeld was niet fraai. De economie van het eurogebied groeit in 2015 slechts met 1,1%. In het voorjaar ging de EC nog uit van 1,7%. Belangrijke oorzaak van deze terugval is de groeivertraging in Duitsland. Ging de EC eerder nog uit van 2% groei in 2015, de raming voor Duitsland is nu verlaagd naar eveneens 1,1%. Een regelrechte recessie verwachten de economen in Brussel niet, maar veel meer dan aarzelende herstel zit er voor volgend jaar niet in.

Dat is natuurlijk niets nieuws. Sinds de kredietcrisis van 2008 en 2009 heeft de Europese economie keer op keer teleur gesteld. Vergeleken met de Verenigde Staten was het herstel in het eurogebied uitermate bescheiden. In het rapport dat de EC dinsdag publiceerde, wordt dat verschil tussen beide economische blokken verder geanalyseerd, en dat levert inzichten op die Schäuble wat gerust zullen stellen.

FDgraphic

Eurogebied
Gerekend vanaf het derde kwartaal van 2009 — het moment waarop volgens de Commissie de acute kredietcrisis voorbij was — is de Amerikaanse economie met 11,4% gegroeid. In dezelfde periode nam het bruto binnenlands product (bbp) van het eurogebied slechts met 3,5% toe. Waar werd dat verschil door veroorzaakt?

Niet door de uitgaven van de overheid. Die namen in de VS af met 0,7%, terwijl er in het eurogebied nog sprake was van een kleine toename van 0,2%. Een opvallende uitkomst die het standaardverhaal van de kapot bezuinigde Europese en grandioos gestimuleerde Amerikaanse economie, op z’n minst nuanceert.

De echte oorzaak van het groeiverschil zit in de binnenlandse bestedingen van de private sector. In de VS steeg de consumptie na het derde kwartaal van 2009 met 7,7%. In het eurogebied was dat percentage precies 0,0. Amerikaanse bedrijven investeerden 3,3% meer, Europese bedrijven 0,8% minder. Alleen de netto export (dat is export minus import) droeg in het eurogebied bij aan de groei.

Nulgroei consumptie
Hoge particuliere schulden, onzekerheid over de afloop van de eurocrisis en de oplopende werkloosheid noemt de EC als de belangrijkste redenen voor de nulgroei van de consumptie. Investeringen werden ook geremd door onzekerheid over de eurocrisis en te veel vreemd vermogen bij veel bedrijven, maar ook de zuinige Europese banken speelde een belangrijke rol. Dat Europese bedrijven vooral lenen bij de bank, terwijl die in de VS hun geld voor nieuwe investeringen aantrekken op de kapitaalmarkt, gaf het eurogebied tijdens de bankencrisis een extra nadeel, meent de Commissie.

Schuldigen wijst de EC in het rapport niet aan. Maar er is weinig fantasie voor nodig dat een veel sneller en doortastender optreden van de Europese politiek tijdens de eurocrisis veel onzekerheid had kunnen voorkomen. Snellere herkapitalisatie van de banken en schuldsanering van burgers had het herstel ook kunnen versnellen.

En extra uitgaven door de Duitse overheid? Het had ongetwijfeld geholpen. Maar dat de zuinige Schäuble het zeer trage herstel van het eurogebied heeft veroorzaakt, is op basis van de cijfers niet hard te maken.