De zaagrobot

(Deze column verscheen eerder hier, in het Financeele Dagblad)

Cornelis Corneliszoon van Uitgeest is in 1593 een “schamel huysman”. Hij heeft, schrijft hij zelf in dat jaar, “groote moeyten, costen ende arbeyt” in een uitvinding gestoken, die de Nederlandse republiek schatrijk zal maken. Cornelis is de bedenker van de houtzaagmolen.

In 1594 bouwt hij een werkende zaagmolen, die hij twee jaar later doorverkoopt aan een Zaandammer. In Amsterdam is de nieuwe technologie niet welkom. Het Amsterdamse handzagersgilde vreest baanverlies, want de molen zaagt dertig keer sneller dan een mens. Het gilde krijgt het stadsbestuur zover de zaagmolen te verbieden. Nog tot in 1627 zou in Amsterdam alleen met de hand gezaagd mogen worden.

Voorbeelden
In Zaandam is dan al een bloeiende houtzaagindustrie ontstaan. Honderden molens produceren de planken die nodig zijn voor de snel groeiende VOC-vloot. De uitvinding van de zaagmolen kwam precies op tijd, schrijft Stichting Cornelis Corneliszoon van Uitgeest in een recente publicatie. Voor een groot VOC-schip waren zo’n 3000 tot planken verzaagde eikenstammen nodig. Zonder zaagmolen was de 17de eeuw niet zo goud geweest. De Amsterdamse handzagers gingen wat anders doen. In de razendsnel groeiende Amsterdamse economie (bedankt, Cornelis) was werk genoeg.

De geschiedenis is vol van dit soort voorbeelden. De tractor maakte de boerenknechten werkloos. Maar zorgde ook voor goedkoper voedsel, meer koopkracht, meer vraag naar industriële producten en nieuwe werkgelegenheid voor de boerenknechten in de fabriek. Kinderen hoefden niet meer direct van de lagere school het land op, konden langer leren en kregen daardoor beter betaalde banen.

Robot
De computer maakte een eind aan administratief werk. Kantoortuinen vol typistes en cijferaars verdwenen. Maar de werkloosheid is sinds de introductie van de pc niet structureel gestegen. In 2008, vlak voor het uitbreken van de kredietcrisis, zocht 3,1% van de Nederlandse beroepsbevolking werk; even veel als eind jaren zeventig. Arbeidsbesparende technologie leidt niet tot meer werkloosheid, wel tot meer welvaart.

Maar volgens minister Lodewijk Asscher van Sociale Zaken is het deze keer mogelijk anders. Hij vreest de robot. Afgelopen maandag zei Asscher dat het niet ondenkbaar is dat robots zullen leiden tot ‘technologische werkloosheid’. Alleen de rijken profiteren. Angstaanjagend, vindt Asscher.

Zoektocht
Is Asscher de nieuwe woordvoerder van het Amsterdamse handzaaggilde? Of is de robot echt anders dan de molen, tractor of pc? Ik denk het eerste, maar weet het niet zeker.

De komende maanden ga ik op zoek naar het antwoord. Ik zal af en toe, maar niet te vaak, verslag doen van die zoektocht. U kunt helpen: bent u uw baan verloren door een robot? Heeft u uw baan te danken aan een robot? Heeft u werkgelegenheid geschapen dankzij de robot? Mail me: mathijs.bouman@fd.nl.