Is het nog te vroeg om lessen te trekken uit de coronacrisis? Ongetwijfeld, maar ik doe het toch.
(klik voor groot)
1. Goed voorbereid maakt arrogant
Welke landen zijn het best voorbereid op een pandemie? De opstellers van de Global Health Security Index wisten het wel, eind 2019. Op nummer 1 zetten ze de VS, op 2 het VK en op de 3e plaats kwam Nederland. Maar toen corona uitbrak waren juist deze drie landen kwetsbaar. Men geloofde te lang in de eigen onfeilbaarheid en probeerde de crisismaatregelen door de bestaande structuren te persen. Het idee ‘wij kunnen dit’ bleek geen kracht, maar een zwakte.
2. Verlies van geld én leven
Een andere les: er is geen simpele afruil tussen economie en gezondheid. Zowel het idee dat we de economische schade kunnen beperken door de lockdown beperkt te houden, als het idee dat een strenge lockdown zorgt voor een diepere recessie, kan naar de vuilnisbelt. Onderzoek laat keer op keer zien dat softe maatrelen zorgen voor een heftigere uitbraak van het virus en dus voor meer economische schade. Hard ingrijpen redt levens én geld.
3. Voorkomen is echt beter dan genezen
Eliminatie van het virus of groepsimmuniteit? Sommige landen kozen voor het eerste en spijkerden het land hermetisch dicht, de meeste gingen voor optie twee en lieten het virus ‘gecontroleerd’ rondgaan, net binnen de capaciteit van de zorg. De evaluaties zijn duidelijk: de eerste groep deed het beter. Er vielen minder doden, de economie deed het beter en zelfs de ‘vrijheid’ was er uiteindelijk bij gebaat.
4. Exponentieel groeiende kosten
Vraag een econoom een keuze te maken en hij of zij pakt de rekenmachine voor een kosten-batenanalyse. Ook tijdens corona probeerden economen de kosten en de baten van de lockdown te vergelijken, maar bij een virusuitbraak heeft dat geen zin. Zonder maatregelen verspreidt zo’n virus zich exponentieel. Er komt dus altijd een moment dat de baten van de lockdown de kosten overstijgen. De vraag is: kies je dat punt bij een lage verspreiding (dus grijp je vroeg in), of wacht je tot de epidemie uit de hand is gelopen?
5. Sterke banken, korte crisis
De zwaarste recessie ooit werd in 2020 gevolgd door het sterkste herstel ooit. De coronarecessie was extreem diep, maar ook extreem kort. Een van de redenen van het snelle herstel: het was een crisis zonder bankencrisis. Dankzij hogere buffers (afgedwongen na de kredietcrisis) bleven de banken goed overeind.
6. Digitaliseer of besta niet meer
Goed internet zorgde dat Nederland kon thuiswerken en thuiswinkelen. Nu snel uitrollen van glasvezel en 5G lijkt daarom een no-brainer, maar op dat gebied loopt Nederland zeker niet voorop. En ook ons mkb blijkt volgens onderzoek weinig zin te hebben in de digitale transformatie. Tijdens corona hebben we ons lesje wel geleerd, hopelijk.
7. Jongeren genegeerd
Scholen moesten dicht om de ouders tot thuiswerken te dwingen. Mbo’ers kregen geen praktijkonderwijs. Hoger onderwijs sloot de deuren, terwijl de winkels openbleven. Werkende jongeren namen zo ongeveer de gehele stijging van de werkloosheid voor hun rekening, want hun flexcontract was minder waard dan de banen van ouderen. Jongeren mochten niets, terwijl ze zelf het minste last van het virus hadden. Als dank zetten we ze achteraan de vaccinatierij en krijgen ze de schuld van de vierde golf.
8. Tijdelijke staatssteun bestaat niet
NOW, TOGS TVL, TOZO, de overheid was net zo gul met geld als met afkortingen (al had de TOZO wel wat ruimer gemogen). Maar staatssteun is verslavend, zowel voor de ontvanger als voor de gever. De steun werd telkens verlengd en de SER wil NOW en TOZO zelfs permanent maken.
9. Geen files
We reden 16% minder in de auto en opeens stond er 100% minder file. Laat dat een les zijn voor iedereen die denkt dat een slimme spitsheffing betekent dat we ‘betaald in de file’ staan. Kleine zetjes kunnen juist groot gevolg hebben. Corona was het ultieme experiment: nu weten we zeker dat rekeningrijden werkt.
10. Alles pakt anders uit…
… ook als je daar rekening mee hield. Vrij naar de Wet van Hofstadter en tijdens corona meer waar dan ooit. Het virus heeft ons telkens verrast en de gevolgen voor de economie waren ook telkens onvoorspelbaar. Dat is misschien wel de belangrijkste les: trek niet te vroeg definitieve lessen en houd je opties open.