Radicale sluiting van “Circus Toeslag”, daar zou het verkiezingsdebat over moeten gaan

Over minder dan vijftien weken staan u en ik in de rij bij het kieskantoor. Of misschien stemt u vanwege corona ditmaal anders. Hoe dan ook: de verkiezingen komen eraan.

Waar zal het verkiezingsdebat ditmaal over gaan? Wordt het een afrekening met het coronabeleid? Is werkloosheid het belangrijkste thema? Gaan we het weer hebben over de Europese Unie? Over migratie en integratie? Of wordt het een emotionele discussie over eigenheid en identiteit?

Er is een onderwerp waar nauwelijks iemand zin in heeft, maar waar het de komende tijd toch echt over zou moeten gaan: het toeslagenstelsel. Vooral omdat dit onderwerp tijdens de formatie een grote rol zal spelen. Drastische hervorming van de zorgtoeslag, huurtoeslag en kinderopvangtoeslag wordt een van de belangrijkste opdrachten van het nieuwe kabinet. Het wordt een ingrijpende operatie waarin vitale keuzes worden gemaakt. Daar kunnen we het dus maar beter vóór de verkiezingen al over hebben.

Blader maar door de conceptverkiezingsprogramma’s van de politieke partijen. Bijna allemaal lijken ze het toeslagenstelsel flink op te willen schudden. Soms met een enkele zin, soms met een tot in de details uitgewerkt hervormingsplan. Opvallend is dat het tot nu toe niet de grootste partijen zijn die de discussie trekken. D66 en de ChristenUnie komen met de meest uitgewerkte voorstellen. Beide willen de toeslagen radicaal afschaffen en vervangen door een verzilverbare heffingskorting. Dit is een belastingvrije som die ook geldt als je zo weinig verdient dat je geen belasting hoeft te betalen. In dat geval is de heffing ‘verzilverbaar’, met andere woorden: je krijgt geld overgemaakt van de Belastingdienst. Lage inkomensgroepen krijgen zo dus geld om hun huur en zorgkosten te betalen en hebben geen aparte toeslag meer nodig.

De kinderopvangtoeslag verdwijnt ook, maar wordt vervangen door een directe subsidie aan de opvanginstelling. Kinderopvang wordt voor de ouders dan gratis (bij de ChristenUnie blijft er wel een kleine ouderbijdrage). Ook 50Plus kwam met uitgewerkte plannen volgens dezelfde principes. Hetzelfde geldt voor Forum voor Democratie.

Sluiting van het toeslagencircus

De grote partijen laten het nog een beetje afweten. De PVV heeft (nog) geen verkiezingsprogramma en in het A4’tje van vier jaar geleden staat niets over toeslagen. De VVD spreekt in het programma wel de algemene wens uit om de toeslagen te vervangen voor lagere lasten, maar doet geen concreet voorstel om de drie toeslagen af te schaffen. CDA wil wel af van de kinderopvangtoeslag, maar laat zorg en huur ongemoeid. Opvallend: het Wetenschappelijk Instituut van het CDA pleitte deze week wel voor afschaffing van alle toeslagen. Met VVD en CDA valt dus waarschijnlijk wel te praten over sluiting van het toeslagencircus.

En aan de linkerkant? Daar doen ze het zonder de verzilverbare heffingskorting. GroenLinks en PvdA willen de zorgpremie verlagen, zodat er geen zorgtoeslag meer nodig is. De SP wil de zorgpremie inkomensafhankelijk maken. Die partij wil ook af van de huurtoeslag, net als GroenLinks. De PvdA behoudt de huurtoeslag maar baseert die voortaan op het historische inkomen, en niet meer op het huidige (daar is het CDA overigens ook voor). Alle linkse partijen willen kinderopvang gratis maken.

Eensgezindheid over details

Er lijkt dus een opvallende eensgezindheid in de Nederlandse politiek. Maar let op: het gaat om de details. Afschaffen van de toeslagen is het begin van de politieke discussie, niet het einde. Die verzilverbare heffingskorting, bijvoorbeeld, maken we die inkomensafhankelijk of voor iedereen gelijk? En wordt die korting op basis van het individuele inkomen berekend (zoals bij de inkomstenbelasting gebeurt) of op basis van het inkomen van het hele huishouden (zoals bij de toeslagen)? Krijgen gezinnen met kinderen een grotere korting dan gezinnen zonder? Komt er een vermogenstoets?

En hoe worden de inkomenseffecten van de hervorming gerepareerd? Via een hoger minimumloon en een hogere AOW? Zijn er toch weer nieuwe, hogere belastingschijven nodig? Wat doen we met het kindgebonden budget? Moet tegelijk met de toeslagen niet ook het hele belastingstelsel op de schop?

Genoeg materiaal voor een intensieve politieke discussie. Laten we die houden vóór de verkiezingen, en niet pas tijdens de formatie.

(FD)