Een digitale munt? Nee, die hebben we niet nodig. Dat was ongeveer mijn conclusie drie weken geleden. Ik schreef over de plannen voor digitaal centralebankgeld waar de Europese Centrale Bank (ECB) mee was gekomen.
Een digitale euro waarmee burgers en bedrijven elkaar per computer en smartphone zouden kunnen betalen, zonder tussenkomst van de particuliere banken. Een munt die niet gebaseerd zal zijn op een tegoed bij een commerciële bank, maar een directe trekking is op de centrale bank. Mijn conclusie toen: de digitale euro wordt een munt zonder nut of noodzaak die de financiële stabiliteit ondermijnd. Over afserveren gesproken…
Vandaag ga ik voor mijn tweede service, want er zit toch ook een andere kant aan het verhaal. Nee, dit wordt niet het mea culpa waar sommigen op hopen. Ik ben nog steeds niet enthousiast, maar ik heb wel wat meer begrip voor de voorstanders van een digitale euro.
Eerst iets over de relevantie van dit onderwerp. Fantaseren over digitaal geld, uitgegeven door de centrale bank, klinkt als een leuk spelletje voor studeerkamergeleerden. Maar dat is een verkeerd beeld, want iedereen is er mee bezig. De Nederlandsche Bank studeert er serieus op. De ECB heeft een speciale High Level Task Force opgericht. De Europese Commissie steunt het onderzoek van de centrale banken actief. Bij de Eurogroep staat het op de agenda. Onze Tweede Kamer benoemde al twee speciale ‘rapporteurs digitaal centralebankgeld’. En minister van Financiën Wopke Hoekstra stuurde deze week een uitgebreide brief naar de Kamer over de digitale euro, waarin hij zijn steun uitsprak. Het onderwerp speelt al, wie er iets van wil vinden moet nu gaan meedenken.
Waarom zijn centrale banken en de politiek zo enthousiast? Allereerst omdat onze twee grote vijanden van dit moment met een eigen digitale munt dreigen te komen. Zowel China als Facebook hebben serieuze plannen. De digitale euro is een vlucht vooruit; een proactieve zet op het internationale schaakbord.
Maar er is ook een economische motivatie. Behalve een strijd met Xi en Zuckerberg, gaat het om een strijd tussen Klaas Knot en de ceo’s van de grote Nederlandse banken, om een strijd tussen Christine Lagarde en de Europese bancaire elite. Want die laatste groep krijgt de monetaire touwtjes al meer in handen.
Vroeger, ja vroeger, toen was het monetaire speelveld nog overzichtelijk. De centrale bank gaf namens de overheid bankbiljetten uit, die de dankbare burgers gebruikten voor hun dagelijkse boodschappen. De wereld was chartaal, en de paar keer dat je met een commerciële bank te maken had, was bij het afsluiten van een hypotheek of de aanvraag van een zilvervlootrekening voor je kinderen. Geld was pas geld als het knisperde en als er de handtekening van de president van de centrale bank op stond. De overheid zorgde voor het betaalmiddel, de banken leverden er wat handige diensten bij.
Die wereld bestaat niet meer. Chartaal geld (bankbiljetten en munten) speelt een steeds kleinere rol in het betalingssysteem. In 2010 werd nog twee derde van de betalingen in winkels gedaan met chartaal geld. In 2019 was dat nog maar een derde. En dit jaar is het door de coronacrisis ongetwijfeld nog veel harder omlaaggegaan. Ziet u nog weleens iemand contant betalen?
Grote bedragen worden vaker gepind dan kleine, dus als we kijken naar de waarde van de betalingen, valt de geringe rol van bankbiljetten nog meer op: bijna 80% van het geld in de winkel is giraal geld van de commerciële banken. Die trend laat zich niet keren, want het zijn vooral de ouderen die nog met cash betalen. De nieuwe generaties zijn al helemaal gewend aan digitaal geld.
Maar dat digitale geld is dus afkomstig van de commerciële banken. En die hebben niet per se het algemeen belang op het oog. Willen we leven in een wereld waarin commerciële partijen het monopolie op ons betaalmiddel hebben?
Ik wel hoor. Zolang ze maar concurreren en het toezicht van de overheid streng en effectief is. Voor de transmissie van het monetaire beleid maakt het ook niet uit, want de banken zitten bij de ECB aan een touwtje. Maar het idee van commercieel geld zit niet iedereen lekker. Vandaar de roep om een digitale euro, uitgegeven door de centrale bank. Een sentimenteel idee, maar dat soort ideeën telt ook.