Nieuwe zzp-wet: Help, ben ik een werknemer?

Dit artikel schrijf ik vanuit mijn thuiskantoor, op mijn eigen computer. De koffie die ik net dronk (uitstelgedrag, ga aan de slag, Bouman!) kwam uit mijn eigen apparaat. Elke maand stuur ik een factuur naar de krant, met mijn KvK- en btw-nummer.

Daarmee scoor ik flink wat zzp-punten. Maar er zijn ook minpunten. Hoe pakt dat straks uit voor mijn recht om als zelfstandige te werken? Moet ik in dienst bij FD Mediagroep en als werknemer mijn stukjes typen?

Over die minpunten later meer. Eerst moeten we het hebben over de nieuwe Conceptwet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden. De tekst van het wetsvoorstel daarvan staat sinds 6 oktober online en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid nodigt ons allen uit om te reageren.

Wat staat er in? Allereerst wordt er een ‘rechtsvermoeden van werknemerschap’ geïntroduceerd, met een tariefgrens. Wie minder dan €32,24 per uur krijgt, is waarschijnlijk een werknemer en kan naar de rechter stappen en werknemersrechten opeisen. Dit is niet per se een beroepsverbod voor laagbetaalde zzp’ers, maar kan in de praktijk wel zo uitpakken, omdat opdrachtgevers het risico van bijvoorbeeld nabetaling van sociale premies niet willen lopen. Let op: zoals bijna de hele wet geldt dit alleen voor ‘B2B’-zzp’ers. Wie werkt voor particulieren valt er buiten.

Dat is het ‘rechtsvermoeden’-deel van de wet. De ‘verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties’ in de naam gaat over het onderscheid tussen echte en schijnzelfstandigen in het algemeen. Daar zijn al veel regels voor en er is uitgebreide jurisprudentie. De minister wil orde scheppen met een stappenplan, dat ik in bovenstaande beslisboom heb proberen weer te geven. Ik hoop dat ik de wettekst en de toelichting goed begrijp (geen garanties), maar volgens mij komt het hier op neer.

Bepalen of je als zzp’er een echte zelfstandige bent, gaat per opdracht. Je kunt in principe dus de ene klus als zzp’er doen, terwijl je voor de andere in loondienst moet. De beslisboom gaat dus vooral over het type opdracht, hoewel ook persoonlijke eigenschappen een rol spelen. De eerste vraag die de zzp’er en opdrachtgever moeten stellen, gaat over de gezagsverhouding. Geeft de opdrachtgever instructies, controleert hij het werk en kan hij ingrijpen als het misgaat? Dan is er sprake van ‘werkinhoudelijke aansturing’. Dit criterium geldt nu eigenlijk ook al. Nieuw is het tweede criterium: organisatorische inbedding. Wie werk doet dat behoort tot de kernactiviteit van de organisatie, structureel is, zich daarbij moet houden aan regels en gedragscodes en zij aan zij met werknemers werkt, zou weleens een werknemer kunnen zijn.

De reden voor dit nieuwe criterium is dat op de moderne werkvloer de gezagsverhoudingen niet meer zo duidelijk zijn. Want werknemers zijn beter opgeleid, zelfstandiger en autonomer. Je zou volgens mij dan ook kunnen concluderen dat iedere werknemers een zzp’er is geworden, maar de conclusie van de minister is de omgekeerde: gezag is geen voldoende criterium voor werknemerschap meer.

Is er sprake van gezag noch inbedding, dan ben je voor die opdracht een zzp’er. In alle andere gevallen moet er worden gekeken naar de zzp’er zelf: werkt die voor eigen rekening en risico? Heeft de zzp’er specifieke kennis die niet in de organisatie aanwezig is? Wordt er gewerkt met eigen gereedschap en apparatuur? Zijn de opdrachten van korte duur? Deze antwoorden worden naast de twee criteria gelegd en er vindt een weging plaats om te zien wat doorslaggevend is. Komt daar nog geen duidelijk antwoord uit? Kijk dan hoe de zzp’er zich presenteert in het economisch verkeer. Btw- en KvK-nummer? Eigen investeringen? Meerdere opdrachtgevers? Acquisitie en reclame? Het kan allemaal een rol spelen.

Ikzelf heb en doe dat allemaal wel. Maar ik ben ook best structureel ingebed bij het FD en schrijf columns zij aan zij met Anna Dijkman, die in dienst is. Stukjes schrijven hoort bepaald wel tot de kernactiviteiten van de FD-redactie. Voor werkinstructies ben ik te koppig, maar de eindredactie controleert mijn werk (gelukkig) wel. Mijn eerste column verscheen in 2010, dus van korte duur is niet echt sprake. Ik zet mezelf maar in het vakje ‘waarschijnlijk zzp’er’, maar maak me nu wel zorgen.

FD