Jongeren. Ze vieren feest tijdens de lockdown, ontduiken de avondklok en laten bergen afval achter in het stadspark. Ze vliegen zodra het kan naar Spanje om de deltavariant van het coronavirus op te pikken. Brak en besmet vliegen ze dan terug naar Nederland.
Je zou het de jongeren bijna kwalijk nemen. Maar dat zou onredelijk zijn, want juist adolescent Nederland leverde veel in tijdens de coronacrisis. Van het virus zelf hadden ze godzijdank meestal weinig last, op sociaaleconomisch gebied kwam de pandemie des te harder aan. Dat was deels het gevolg van de beleidskeuzes die tijdens de crisis werden gemaakt.
Neem dat ongevaccineerd naar Spanje vliegen. Waarom halen jongeren niet eerst hun prikken voordat ze naar het buitenland gaan? Omdat de overheid besloot dat ze achteraan de vaccinatierij moesten aansluiten. Ouderen gaan voor, was het advies van de Gezondheidsraad, want zo redden we de meest levens. Dat zestigers en zeventigers voorgaan, is natuurlijk logisch. Maar waarom kwamen dertigers ook eerder aan de beurt? Hun sterftekans bij corona ligt niet veel hoger die van jongeren, maar hun leventje is wel veel overzichtelijker. Actieve jongeren hebben in hun bruisende bestaan veel meer sociale contacten dan de vroegoude dertigers met twee kinderen en een voltijdbaan. In Denemarken waren daarom direct na de vijftigers de jongeren (16 tot 24 jaar) aan de beurt. Dertigers kwamen als allerlaatsten. In Nederland zette men de jongeren zonder sterke inhoudelijke reden helemaal achteraan. Veel van hen zijn daardoor tijdens de vakantie, en misschien ook tijdens het begin van het nieuwe studiejaar, nog niet volledig gevaccineerd.
Nog meer schuurt het op de arbeidsmarkt. Daar blijkt de pijn van de coronarecessie vrijwel geheel bij jongeren te zijn terechtgekomen. Terwijl voor mensen met een vaste baan een gulle NOW-regeling werd opgetuigd, was er voor de jonge flexwerker nauwelijks steun. Zij werkten bovendien vaak in de sectoren die door de epidemie en de lockdown werden getroffen. De werkgelegenheid onder 15- tot 25-jarigen daalde in 2020 met maar liefst 10%. Sindsdien is het baanverlies iets teruggelopen, maar in mei 2021 waren er nog altijd 6% minder banen voor jongeren dan anderhalf jaar eerder.
De gemiddelde 25-plusser merkte veel minder van de crisis. Voor de groep tot 45 jaar bedroeg het maximale baanverlies minder dan 1% en inmiddels is er al weer sprake van groei van de werkgelegenheid. Onder 45-plussers bleef het baanverlies met 0,5% uiterst beperkt. Het waren de jongeren die hun baan of bijbaan verloren, het werk van ouderen werd per saldo niet geraakt.
Logisch dat vooral de jongeren vaker in de bijstand belandden. Tussen januari 2020 en maart 2021 nam het aantal 27-minners in de bijstand toe met ruim 16%. Voor de groep tussen 27 en 45 jaar was dit iets meer dan 5%, terwijl het aantal 45-plussers met een bijstandsuitkering nog geen 2% toenam.
Ook voor studenten ging er veel mis tijdens de epidemie. Lessen werden op afstand gegeven of vielen zelfs helemaal uit. Praktijkonderwijs kwam in de knel en stages gingen niet door. Bijna een kwart van de studenten op hbo en universiteit verwacht daardoor studieachterstand op te lopen, blijkt uit recent onderzoek van ResearchNed in opdracht van de overheid. Volgens een enquête onder mbo-studenten vreest zelfs bijna de helft studievertraging. Veel mbo’ers konden geen stageplek vinden, vaak ging de stage of leerbaan op het laatste moment niet door, lessen vielen uit, studenten hadden geen goede plek om te studeren en sommigen raakten gedemotiveerd. Natuurlijk moet nog blijken of de studievertraging uiteindelijk gevolgen heeft de verdere loopbaan van de studenten, maar een slechte start is het in elk geval.
Het demissionaire kabinet heeft €8,5 mrd uitgetrokken voor het onderwijs, om de gevolgen van de coronacrisis zo veel mogelijk te verzachten. Dat is mooi, maar geld is niet genoeg. De hele maatschappij zou een paar passen extra moeten zetten voor de jongeren.
Geef onervaren jongeren het voordeel van de twijfel bij sollicitaties. Haal ze actief uit de bijstand en zet ze – met wat extra scholing – bij u aan het werk. Wees gul met stages en leerplekken, zodat het praktijkonderwijs zo snel mogelijk de achterstanden kan inhalen. En denk bij het afsluiten van cao’s wat meer aan de belangen en het inkomen van jongeren, en wat minder aan die van ouderen. Een hoger startsalaris en sneller een vast contract, als goedmakertje voor de jongeren.