‘We zullen een volledig onafhankelijk, soeverein land zijn. Een land dat niet langer deel is van een politieke unie met supranationale instituten die nationale parlementen kunnen overstemmen.’
Aan het woord is de (ongekozen) Britse premier Theresa May. Ze sprak dit weekend op het congres van haar Conservatieve Partij. De speech ging over de brexit, waar ze eerst mordicus op tegen was, maar sinds slechts 48% van de Britten haar in die overtuiging steunden, juist helemaal voor is. Dat is democratie: een meerderheid van 52% is voor 100% de baas.
Begin 2017 zal May daarom officieel de uittredingsprocedure in werking stellen. Artikel 50 van het EU-Verdrag, dat dit regelt, wordt voor april in werking gesteld. Brexit betekent brexit, luidt het niet bepaald inhoudelijke adagium van de premier, dus deze beslissing kan geen verrassing zijn.
Maar veel van de persaandacht ging toch naar dit deel van de speech. Terwijl May ook echt nieuws naar buiten bracht. Het citaat waarmee deze column begint gaat nog verder. May: ‘Dat betekent dat we onze eigen beslissingen weer kunnen nemen, bijvoorbeeld over welke etiketten we op ons voedsel plakken.’
Met die laatste zin vertelt May alles over hoe zij de brexit ziet. Britten die hoopten dat hun land onderdeel zou blijven van de Europese interne markt, komen bedrogen uit. Bij die markt horen duidelijke afspraken over zaken als productlabels. Voor echte vrijhandel is immers transparantie over producten en diensten noodzakelijk. Als Groot-Brittannië al geen afspraken wenst te maken over wat er minimaal op het etiket van een blikje ‘baked beans’ moet staan, dan is deelname aan de single market uitgesloten.
Daar mogen de Britten uiteraard voor kiezen, en daarom is het goed dat May eindelijk erkent dat het ‘Internationale trilemma’ van Dani Rodrik echt bestaat. Deze econoom schreef begin deze eeuw een briljant artikel waarin hij laat zien dat vrij verkeer van producten, diensten en kapitaal niet kan zonder inleveren van nationale soevereiniteit, tenzij de democratie wordt opgegeven.
Globalisering en democratie gaan samen, maar alleen als een deel van de soevereiniteit wordt overgedragen aan een federatie van landen (bijvoorbeeld: EU-afspraken over etiketten op blikjes bonen). Soevereiniteit en democratie kunnen ook, maar dan moeten de grenzen dicht. En globalisering met behoud van soevereiniteit betekent dat niet meer naar de wil van het volk, maar alleen naar grote multinationals wordt geluisterd.
Lange tijd deden de Britse brexiteers alsof deze keuze uit twee van de drie, niet bestond. Vrijhandel zou blijven, soevereiniteit kwam terug, en men zou luisteren naar het democratische referendum. Onmogelijk, stelt Rodrik. Dat klopt, geeft May nu toe. Op een blik gebakken bonen hoeft straks geen e-nummer meer te staan. Daarvoor geeft ze de Europese interne markt graag op. Een heldere keuze.