De werkgevers werden ‘woke’, dus de SER is nu voor gratis geld en tegen zzp’ers

Steunmaatregelen invoeren is eenvoudig, ze weer afschaffen bijna onmogelijk. In het veelbesproken SER-advies van afgelopen week, pleit de polder voor het min of meer permanent maken van de NOW-regeling.

NOW was een van de eerste coronasteunmaatregelen. Bedrijven met aantoonbare omzetdaling kregen loonsubsidie. Het werk verdween, de banen bleven.

Dat beviel blijkbaar goed, want werkgevers en vakbonden willen zo’n loonsubsidie na corona behouden. Bij omzetdaling, bijvoorbeeld vanwege een ‘gewone’ recessie, kunnen werkgevers dan arbeidsduurverkorting van maximaal 20% doorvoeren. Werknemers die uren inleveren krijgen wel hun volledige loon. Wie betaalt dat? De overheid; driekwart van de kosten komen uit een nieuwe subsidiepot.

De regeling bevordert de ‘interne flexibiliteit’ van bedrijven, denkt de SER. De maatregel valt dan ook onder het kopje ‘wendbaarheid’. Beide termen zijn een duidelijke verwijzing naar het rapport van de commissie-Borstlap over de toekomst van de arbeidsmarkt, dat begin vorig jaar verscheen. Borstlap pleit voor minder flexibele arbeid, in ruil voor meer ‘interne wendbaarheid’ bij bedrijven. Bij tijdelijke omzetdalingen zouden bedrijven dan niet hun flexibele schil hoeven te ontslaan, maar alle werknemers wat minder kunnen laten werken. Precies zoals de SER voorstelt.

Maar daarmee houdt de overeenkomst op. Want Borstlap schrijft juist expliciet dat minder werk samengaat met minder loon: ‘Deeltijdontslag gaat gepaard met een teruggang in salaris, hetgeen voor werknemers niet altijd eenvoudig zal zijn op te vangen.’ De risico’s moeten juist niet worden afgewenteld op het collectief. Borstlaps interne wendbaarheid doet pijn, maar de pijn is eerlijker verdeeld over alle werknemers in het bedrijf. De SER schuift de pijn simpelweg door naar de overheid.

Hoe anders is dat bij een andere coronamaatregel die de polder graag permanent zou maken. Zzp’ers zonder inkomen kunnen tijdens de epidemie een beroep doen op de Tozo. Dat is een uitkering op bijstandsniveau, voor zelfstandigen die niet kunnen terugvallen op het inkomen van de partner. Het is dus een veel minder gulle regeling dan de NOW, die zorgt voor doorbetaling van het volle loon, zonder partnertoets.

Ook met de Tozo zouden we na corona in een of andere vorm moeten doorgaan, denkt de SER. Maar bij deze regeling vinden de adviseurs dat de zzp’er juist wel moet meebetalen. Voor de Tozo moet een verplichte premie komen. Zo worden zelfstandigen de enige Nederlanders die voor hun bijstand premie moeten betalen. Voor de rest van de inwoners blijft het gewoon een volksverzekering.

Dit opvallende verschil tussen de behandeling van werknemers en zzp’ers is geen incident. Je zou het zelfs het thema’s van het SER-advies kunnen noemen. Voor werknemers wil de polder meer zekerheid en meer subsidie, voor zelfstandigen juist meer onzekerheid en meer kosten.

Zo krijgt de werknemer na drie flexibele contracten in drie jaar de zekerheid van een vast contract. Tenzij de werkgever natuurlijk voor een andere flexwerker kiest, maar de SER hoopt van niet. Uitzendkrachten krijgen meer rechten. En het nulurencontract wordt verboden. Ook oproepkrachten moeten voortaan van een bepaald aantal werkuren kunnen uitgaan. En de WIA wordt soepeler voor werknemers: bij 15% arbeidsongeschiktheid volgt al een uitkering, nu is dat bij 30%.

Dan de zzp’ers: voor hen wordt het juist minder. Zo wil de SER de zelfstandigenaftrek afbouwen. Een zelfstandige die minder dan €35 per uur verdient, geldt straks automatisch als werknemer. Maar wie daar boven zit, of ruim erboven, kwalificeert niet automatisch als zelfstandig. De belastingdienst moet hun juist strenger controleren, en gaan handhaven als zzp-schap niet kan worden bewezen. Dat de huidige wetgeving (de Wet DBA) daar totaal ongeschikt voor is, maakt blijkbaar niet uit. Wie daarna toch nog zzp’er mag zijn, krijgt te maken met de extra kosten van een nieuwe, verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Zekerheid en gratis geld voor werknemers, onzekerheid en hogere kosten voor zelfstandigen; waarom staat de handtekening van VNO-NCW onder zo’n advies? Misschien omdat de werkgeversclub bij het aantreden van voorzitter Ingrid Thijssen een nieuwe koers is gaan varen, met de blik op de ‘brede welvaart’ en voor een ‘samenleving met gelijke kansen’. De werkgevers werden wakker en zijn nu VNO-NCWoke. Aan dit SER-advies te zien, geeft die tactiek de vakbond wel erg veel kansen voor open doel.

FD