We horen inmiddels bijna wekelijks de waarschuwing dat de inflatiecijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek dit jaar een overschatting zijn. Het CBS gaat uit van nieuwe energiecontracten voor iedereen, terwijl veel huishoudens nog een vast contract hebben. Dat zorgt ervoor dat het inflatiecijfer op dit moment het koopkrachtverlies flink overschat. Maar als de energiecrisis aanhoudt en steeds meer huishoudens een nieuw energiecontract moeten afsluiten, komt dat koopkrachtverlies uiteindelijk op ieders bordje. De mismeting is tijdelijk van aard.
Dat gezegd hebbende bedroeg de officieel gemeten inflatie in Nederland in augustus 12%. Dat is een absurd hoog percentage. Ik moet toegeven dat ik niet had gedacht ooit zo’n getal te typen.
Het is logisch dat de Europese Centrale Bank (ECB) afgelopen week besloot de rente met maar liefst 0,75 procentpunt te verhogen. De extreem lage rente van de afgelopen jaren was bedoeld om de inflatie op te jagen. Dat is inmiddels beter gelukt dan men had gehoopt. Dus is er alle reden om snel weer richting normale renteniveaus te gaan. Nederland heeft overigens een van de hoogste inflatiecijfers in het eurogebied. Dat komt vooral door onze afhankelijkheid van gas, precies de grondstof waarvan de prijs het meest is gestegen.
De snelle renteverhoging van de ECB komt dus juist onze economie goed uit. Critici klaagden het afgelopen decennium graag dat de ECB vooral aan de zuidelijke lidstaten denkt, maar hoge inflatie in landen als Nederland en Duitsland zet Frankfurt blijkbaar snel aan tot handelen.
Bij de opvallend grote rentestap van 75 basispunten – de grootste verhoging ooit – hoort wel een kanttekening. De raad van bestuur van de ECB vergadert in principe om de twee weken. In de eerste jaren na de invoering van de euro werd dan ook doorlopend over het monetaire beleid gesproken. Later ging de frequentie van de monetaire vergadering naar eens per maand. Elke tweede vergadering ging over andere zaken dan de rente. Weer later werd de frequentie van monetaire vergaderingen nog verder verlaagd. Nu wordt er slechts eens in de zes weken een besluit over de rentestand genomen.
Het zorgt er automatisch voor dat, in tijden van snelle renteverhogingen, de ECB met grotere rentestappen moet komen. Het duurt anders te lang om de rente naar het juiste niveau te krijgen. De grote stap die afgelopen week werd gezet, is daarom eerder het gevolg van de ijlere vergaderagenda, dan een eclatante overwinning van de monetaire haviken.
Wat probeert de ECB met de renteverhoging eigenlijk te bereiken? Op de gasprijs heeft de rente vrijwel geen effect. De inflatie is hoog omdat gas absurd duur is, en dat komt door niets anders dan de spelletjes van Poetin. De Russische president draait de gaskraan steeds verder dicht en dreigt inmiddels zelfs met een totale gasboycot voor Europa. Daardoor schieten de prijzen op de Europese gasmarkt omhoog. Draait Poetin de kraan weer open omdat de ECB de rente verhoogt? Natuurlijk niet.
De centrale bank heeft vrijwel geen invloed op importprijzen. Het enige dat men in Frankfurt kan doen, is proberen om de tweede-orde-effecten van de energiecrisis te verminderen. Prijs- en loonstijgingen werden aangezwengeld door dure energie, maar zijn langzamerhand een eigen leven gaan leiden, via looneisen en inflatieverwachtingen.
De eerste tekenen daarvan zijn inmiddels te zien in Nederland. De inflatie van 12% in augustus kwam nog vooral door duur gas, duur vervoer (brandstof) en hoge voedselprijzen. Maar de prijsstijgingen buiten die drie componenten droegen vorige maand ook al 3,2 procentpunt bij aan de inflatie. In maart, kort na de inval in Oekraïne, was dat nog ongeveer de helft.
Dergelijke signalen zijn ook zichtbaar bij de onderverdelingen ‘goederen’ en ‘diensten’. Hogere goederenprijzen (o.a. die van energie) domineren nog altijd de inflatie, maar dienstenprijzen (vooral bepaald door lonen), beginnen bij te dragen aan de stijging van het algemene prijspeil.
Inflatie, met andere woorden, krijgt een zichzelf versterkend karakter. Dat is precies waar de ECB bang voor is. De forse rentestap is daarom terecht. Misschien moeten ze in Frankfurt maar niet zes weken wachten met de volgende verhoging.
