Een meevaller voor de industrie in Manchester, Birmingham en Stockton-on-Tees. In die industriesteden, maar ook elders in het Verenigd Koninkrijk, kunnen bedrijven vervuilen met flinke korting. Per ton uitgestoten CO₂ betaalt de Britse industrie nu omgerekend nog maar net €40. In april was dat het dubbele. Een jaar geleden piekte de prijs voor het recht om een ton CO₂ uit te stoten nog op €115. Gevolg van de prijsval: duurzame investeringen worden minder rendabel.
Een emissierecht in de Europese Unie doet momenteel ruim €80. Klimaatvervuiling is in de EU dus twee keer zo duur als in het VK. Dat de prijs zo kan verschillen komt doordat het VK na de brexit uit het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS) is gestapt, en een eigen ‘UK ETS’ heeft opgericht. Sinds mei 2021 kopen de Britse industrie en fossiele energiesector hun emissierechten op de eigen markt en omdat de Britse rechten niet bruikbaar zijn in de EU en vice versa, kunnen de prijzen verschillen.
In eerste instantie viel het met die divergentie nog wel mee. In de grafiek is te zien dat CO₂-prijzen hetzelfde patroon volgden. Een kanttekening: om de vergelijking mogelijk te maken heb ik de CO₂-prijs van het UK ETS omgerekend naar euro’s. Daardoor zit er in de lijn die automatisch een wisselkoerseffect volgt een wat volatieler pad.
Er zijn ook meer inhoudelijke oorzaken voor het divergeren van de CO₂-prijzen. Dat een Brits emissierecht in 2021 en 2022 structureel duurder was dan een Europees recht, zou bijvoorbeeld kunnen komen door de lagere liquiditeit van het UK ETS. De economie van het VK is veel kleiner, dus er zijn minder rechten en minder CO₂-uitstoters in dat land. Een mogelijk andere verklaring: met Boris Johnson als premier waren de klimaatambities van het VK groter dan die van de EU. Er valt veel op zijn premierschap af te dingen, maar groen waren zijn plannen in elk geval wel. Is het toeval dat de Britse CO₂-prijs vanaf de herfst van 2022, toen Johnson het veld moest ruimen weer in de pas ging lopen met die van de EU?
Zo’n politieke verklaring zou in elk geval ook de recente duikvlucht van de UK ETS-prijs kunnen verklaren. Na Johnson kwam het korte, ongelukkige premierschap van Lizz Truss, en inmiddels is Rishi Sunak aan de beurt om te proberen nog iets van de Conservatieve regeerperiode te maken. Op klimaatgebied is Sunak de tegenpool van Johnson. Hij ziet klimaatbeleid niet als een winnend onderwerp en heeft het roer omgegooid. Groene maatregelen worden afgezwakt en uitgesteld. ‘Het halen van de doelen mag niet leiden tot onnodige uitgaven en kosten’, zei hij vorige maand. We zijn dus weer terug bij het mantra ‘haalbaar en betaalbaar’, dat politici gebruiken als ze niets willen doen.
Is dat de enige verklaring voor de relatief goedkope Britse rechten? Nee, duur gas heeft in Europa (vooral Duitsland) gezorgd voor meer consumptie van kolen, vooral bruinkool, voor elektriciteitsproductie. Bij verbranden daarvan komt veel meer CO₂ vrij, dus er zijn ook meer emissierechten nodig. Mogelijk heeft dat de EU ETS-prijs gestut, terwijl die anders door de afname van de industriële productie in de EU zou zijn gedaald. In het VK speelt dit effect minder, omdat het aandeel niet-fossiele elektriciteit daar lager is.
De lage CO₂-prijs is voor de Britse bedrijven niet alleen maar voordelig. Op 1 oktober ging het Europese Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) van start, dat na een opstartfase de export naar de EU van bijvoorbeeld staal en aluminium uit landen met geen of een lage CO₂-prijs extra zal belasten. Zoals de Financial Times deze week kopte: UK exporters face hefty EU carbon tax bill after Sunak weakens climate policies.
In die titel zit ook een waarschuwing voor Europese politici verborgen: het succes van elk emissiehandelssysteem hangt vooral af van politieke wil. Met slappe klimaatuitspraken zaai je twijfel over de hardheid van het handelssysteem. Als de markt verwacht dat de politiek zwakke knieën krijgt zodra de inflatie hoog is, het volk mort over dure energie en klimaatbeleid even niet electoraal scoort, worden toekomstige versoepelingen meteen ingeprijsd. Zo wordt de markt een speeltje van opportunistische politici. Dat kan ook in de EU gebeuren.