Vacature: Wilt u leiding geven aan een door anderen te bepalen ministerploeg? Zelfstandig een ‘regeerprogram’ opstellen, o.b.v. reeds vastgesteld, onhelder en continu aanpasbaar Hoofdlijnenakkoord-plus? Ons land vertegenwoordigen in Brussel en daar uitleggen wat wordt bedoeld met ‘uit de EU’, ‘asielstop’ en ‘geen geld en wapens naar Oekraïne’? Solliciteer dan naar de baan van nationale kop-van-jut.

Wij bieden: Dynamische werkomgeving waarin u op dagbasis kunt worden ontslagen. Salaris: balkenendenorm. Secundaire voorwaarden: 24-uursbeveiliging en kantoor in klein torenkamertje naast bouwput.

Wij zoeken: Ervaren manager met goede babbel die aan leiband wil lopen. Charismatische doorzetter zonder ambitie of eigen agenda. Zelfdenkende meeloper. Ziet afbreukrisico als uitdaging. Kennis van Hongaarse taal is pré. Kandidaten met dubbel paspoort uitgesloten. Lidmaatschap oppositiepartij geen bezwaar. Bij gelijke geschiktheid gaat baan naar kattenliefhebber.

Contact: Stuur cv met pasfoto in kleur plus essay met titel ‘Ik hou van Nederland maar nog meer van de PVV-stemmer’ naar opdeschopstoel@pvv.nl.

FD

‘Are we the baddies’, vraagt de zachtaardige Duitse soldaat in een bekende Britse sketch. Hij heeft ontdekt dat er een doodshoofd op zijn pet staat en vraagt zich bezorgd af of hij wel in het goede kamp zit.

Oorlogsvergelijkingen gaan natuurlijk altijd mank, maar als ik volg hoe de nieuwe Tweede Kamer omgaat met het natuur- en milieubeleid schiet de ‘meme’ toch in mijn hoofd. Zijn wij de slechteriken?

We stemmen tegen een Europese wet voor natuurherstel en lobbyen tegen strengere stikstofregels. Een wet om staldieren een iets minder gruwelijk bestaan te gunnen, liefst met behoud van staart en hoorns, wordt vanwege het boerenbelang opzijgeschoven.

De grootste partij vindt klimaatbeleid ‘onbetaalbare onzin’ en wil alle maatregelen ‘door de shredder halen’. Kolencentrales moeten open. Een andere verkiezingswinnaar wil met een bulldozer over de Oostvaardersplassen om er 100.000 woningen te bouwen. Nee, dat kan niet op het aardappelveld verderop. Want: de boeren. En op de wolf moeten we schieten.

Op de lijst met urgente onderwerpen van de informateur komt klimaatbeleid niet voor. Are we the baddies? Ik vrees van wel.

FD

Op een gegeven moment is een land zo welvarend dat er alleen nog maar moeilijke keuzes te maken zijn. Iedereen heeft verworven rechten, claims op overheidssteun, bezittingen in de waagschaal of op z’n minst grootse verwachtingen. Elke verandering doet dan altijd wel iemand pijn.

‘Niet alles kan overal’, schrijft Johan Remkes dan op het titelblad van zijn rapporten. En Klaas Knot zegt: ‘De schaarste tegelijk en overal oplossen, kan niet.’ De arbeidsmarkt, de woningmarkt, het stroomnet, het milieu en het klimaat, we lopen in Nederland ‘hard tegen een aantal grenzen aan’, waarschuwde de DNB-president deze week.

We moeten dus kiezen. Of beter: de politiek moet dat namens ons doen. Waar gaan we bouwen? Wie krijgt de stikstofruimte? Welke arbeidsintensieve sectoren mogen blijven? Wie betaalt de energietransitie? Harde keuzes vergen een kabinet dat onpopulaire maatregelen durft te nemen en die ook uitvoert. En een parlement dat niet zwicht voor de lobby van de gevestigde belangen.

Iets heel nieuws
Zo ziet informateur Kim Putters het ook. In zijn verslag schrijft hij over de ‘grote maatschappelijke vraagstukken’ die moeten worden aangepakt via ‘vruchtbare samenwerking tussen het kabinet en de Kamer’. Het beleid moet ‘consistent en betrouwbaar’ zijn en compromissen moeten vanaf de start worden beoordeeld op ‘uitvoerbaarheid en effectiviteit’. Zet Putters, Knot en Remkes bij elkaar en ze komen er samen wel uit.

Maar zo’n machtsgreep van verstandige mensen is (gelukkig) niet wat de informateur voorstelt. Hij heeft een ingenieuzer plan: vorm een ‘programkabinet’ en zet dat op afstand van de Tweede Kamer. Dus geen zaken- of gedoogkabinet, ook niet extraparlementair. Het wordt iets heel nieuws.

Wat is zo’n programkabinet en hoe helpt het bij het maken van de moeilijke keuzes? Putters legt dat uit in zijn rapport en ik heb de theorie proberen samen te vatten in een diagram. Nederland kiest een nieuwe Tweede Kamer en dan gaat een Kamermeerderheid aan de slag met het opstellen van een akkoord op hoofdlijnen (die fase gaan we nu in). Het gaat om ‘kaders en context’ en ‘samenwerkingsafspraken’, niet om gedetailleerde plannen.

Dan is het kabinet al aan zet. Er wordt een premier gezocht (niet een van de partijleiders, die blijven in de Kamer) en er worden ministers aangesteld (de helft met partijbinding, de andere helft ongebonden). Die groep ongekozen bewindslieden schrijft het ‘regeerprogramma’ en legt dat ter goedkeuring voor aan de gehele Tweede Kamer. Is die akkoord dan kan men aan de slag.

Het parlement is niet aan elke letter van dat regeerprogramma gebonden en kan het kabinet onafhankelijk controleren, de uitvoering in de gaten houden en bijsturen waar dat nodig is. Met een gezonde mix van wan- en vertrouwen wordt het een stabiel geheel dat de rit tot de volgende verkiezingen fluitend uitzit.

Beleidsdetails
Tot zover de theorie. Gaat het ook zo in de praktijk? Ik heb zo mijn twijfels. Allereerst over het plan om de lijsttrekkers uit het kabinet te houden. Zijn we echt naar de stembus gegaan om te bepalen welke politici in elk geval géén premier mogen worden? Daar komt het wel op neer. Dan het idee van een akkoord op hoofdlijnen. Is dat niet gewoon het doorschuiven van de harde keuzes naar het kabinet? Juist in de beleidsdetails schuilt de pijn voor de een of andere groep.

En welke ervaren bestuurder is bereid om in zo’n kabinet te zitten, als je wel de pijnlijke keuzes moet maken in je eigen regeerprogramma, maar niet zeker bent van politieke steun? Putters doet het voorkomen alsof de Kamer wel of niet gaat instemmen met het programma, maar in de praktijk zal men op dat moment juist de uitgestelde politieke onderhandelingen gaan doen en met voorstellen de zaak alsnog in de eigen richting proberen te draaien. Houdt het programkabinet dan voet bij stuk?

Gedetailleerde regeerakkoorden zijn er niet voor niets. Niemand houdt er van, maar met een Kamer die zichzelf alle vrijheid gunt om de eigen achterban te verdedigen, kan een kabinet geen impopulair beleid voeren. Een kabinet dat z’n poot dan toch stijf houdt, krijgt al snel een motie van wantrouwen aan de broek. En dan door naar nieuwe verkiezingen.

Misschien zit ik er helemaal naast en is een programkabinet dé oplossing in deze schaarse tijden. Maar ik hou m’n hart vast.

FD

Nee, ik ben geen fan van de Nederlandse vakbond. Te conservatief, te veel gericht op behoud van oude rechten en regels en vooral niet representatief. In 2023 was ruim een kwart van de FNV-leden de AOW-leeftijd gepasseerd. Bij de CNV is 22% van de leden met pensioen. Nog geen 1,5% is jonger dan 25 jaar. Kun je dan wel opkomen voor alle werkenden?

Ja, blijkbaar wel. Dit en vorig jaar heb ik veel van mijn chagrijn moeten inslikken. De Nederlandse vakbonden hebben precies gedaan wat nodig was. De inflatie knalde omhoog en de lonen moesten volgen. Ditmaal zette de vakbond eens niet in op leuke dingen voor oude mensen (extra verlof, lagere pensioenleeftijd, seniorenregelingen) maar op hoger loon voor iedereen. Met succes. Inmiddels heeft de CAO-loonstijging de inflatie vrijwel goedgemaakt en kan de economie dankzij de consument weer groeien. Bravo!

Tel daarbij op dat de vakbonden niet zijn gaan meehuilen met de reactionaire pensioenwolven die de zwaarbevochten pensioenhervorming willen terugdraaien, maar juist blijven vasthouden aan de modernisering, en ik kan niet anders dan toegeven: niet slecht gedaan.

FD

Het is 1962. Astronaut John Glenn draait een rondje om de aarde en Unilever lanceert een eigen raket. Met een eerste trap van ananas, een tweede van sinaasappel en een neuskegel van framboos. Ruim zestig jaar later is het nog altijd het meest verkochte ijsje van Nederland. Wie heeft er niet aan gelikt?

Ach, nostalgische romantiek. Wat koopt de aandeelhouder daarvoor? De raket wordt afgestoten, samen met de cornetto en alle andere ijsjes van Unilever. Hertog, Ben & Jerry’s, de ontelbare Magnum-varianten, het gaat allemaal in de uitverkoop. Onvoldoende ‘synergie’ met zeepjes en zalfjes, luidt het oordeel van de nieuwe baas Hein Schumacher. En kijk naar die operationele winst van een armetierige 11%, terwijl heel Unilever bijna 17% oplevert. Weg ermee!

Ik hoop op een beursgang voor de ijsdivisie. Sinds het demasqué van Ajax kunnen wel een nieuw emo-aandeel gebruiken. Lekker gokken op een hete zomer en dan een dividenduitkering cashen in Festini-perenijsjes en Calippo’s. Zo’n aandeel is gelijk ook een goede hedge tegen klimaatschade. Enige nadeel: de beursrubriek staat dan voortaan vol met flauwe raket-beeldspraken.

FD

‘Are we the baddies’, vraagt de zachtaardige Duitse soldaat in een bekende Britse sketch. Hij heeft ontdekt dat er een doodshoofd op zijn pet staat en vraagt zich bezorgd af of hij wel in het goede kamp zit.

Oorlogsvergelijkingen gaan natuurlijk altijd mank, maar als ik volg hoe de nieuwe Tweede Kamer omgaat met het natuur- en milieubeleid schiet de ‘meme’ toch in mijn hoofd. Zijn wij de slechteriken?

We stemmen tegen een Europese wet voor natuurherstel en lobbyen tegen strengere stikstofregels. Een wet om staldieren een iets minder gruwelijk bestaan te gunnen, liefst met behoud van staart en hoorns, wordt vanwege het boerenbelang opzijgeschoven.

De grootste partij vindt klimaatbeleid ‘onbetaalbare onzin’ en wil alle maatregelen ‘door de shredder halen’. Kolencentrales moeten open. Een andere verkiezingswinnaar wil met een bulldozer over de Oostvaardersplassen om er 100.000 woningen te bouwen. Nee, dat kan niet op het aardappelveld verderop. Want: de boeren. En op de wolf moeten we schieten.

Op de lijst met urgente onderwerpen van de informateur komt klimaatbeleid niet voor. Are we the baddies? Ik vrees van wel.

FD

‘Fat, dumb and happy’. ASML-topman Peter Wennink maakte van zijn hart geen moordkuil toen hij de Nederlandse mentaliteit omschreef. We zijn blije, dikke dommeriken die niet inzien dat voor een innovatieve, concurrerende economie opofferingen nodig zijn. Zijn opmerking kwam aan. Zeker omdat die vergezeld ging van de omineuze waarschuwing dat ASML ons luilekkerland misschien wel zou verlaten.

Op Wenninks opmerking valt overigens wel wat af te dingen. Op de ranglijst van de World Obesity Observatory staat Nederland laag, op plaats 129 (mannen) en 159 (vrouwen), net voor Afghanistan en Sri Lanka. Dom zijn we ook niet echt: Nederland staat in de top tien van het mondiale IQ-lijstje. En gelukkig? We zakten dit jaar een plaats op de World Happiness-ranglijst. Als nummer zes doen we het nog altijd goed, maar onze ‘average life evaluation’ ging van 7,4 naar 7,3.

Slank, slim en ontevreden zou misschien een betere omschrijving zijn. Blij met ons eigen leven, ontevreden over het land als geheel. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat het telkens zien: de Nederlander is content met het leven maar somber over Nederland. Nog geen 10% geeft het eigen leven een onvoldoende, meer dan de helft vindt dat Nederland duidelijk de verkeerde kant op gaat. We zijn individueel blij, maar collectief boos.

Die dubbelhartige houding zie je ook terug in economische cijfers. Dan maakt iedereen zich grote zorgen over de collectieve koopkracht, maar trekt in het reisbureau of restaurant toch enthousiast de portemonnee. Tijdens de energiecrisis in 2022 belandde het consumentenvertrouwen op het laagste peil ooit gemeten, maar knalde de consumptie juist omhoog met een zelden vertoonde 6,6%.

Inmiddels is het vertrouwen van de consument weer opgekrabbeld. Maar volgens meest recente stand van -22 zijn de pessimisten nog wel in de meerderheid. Ter vergelijking: in april 2020 toen Nederland al een maand in coronalockdown was, lag het vertrouwen nauwelijks lager. Vooral over de economie als geheel blijven we pessimistisch. Op de vraag ‘wat denkt u van de algemene economische situatie in de komende twaalf maanden’, antwoordt 44% dat die zal verslechteren. Slechts 18% denkt dat het met de economie beter zal gaan. Een derde verwacht geen verandering. Het Centraal Planbureau voorspelt dit jaar een versnelling van de economische groei naar 1,1%, vooral door fors hogere consumptie, maar daar zie je in de antwoorden weinig van terug.

Van alle vijf deelvragen die samen het consumentenvertrouwen bepalen, is er maar één met een positieve uitslag. Er zijn meer mensen die verbetering van de eigen financiële situatie verwachten, dan die tegenvallers voorzien. De cao-lonen stijgen sneller dan de prijzen, de koopkracht zal volgens het CPB voor bijna alle groepen fors toenemen, dus dit is een logische uitslag. Geen vertrouwen in de economie, wel in de eigen portemonnee; het is weer een typisch geval van ‘het gaat slecht met ons, maar goed met mij’.

Dat we per saldo optimistischer zijn geworden komt vooral doordat minder mensen denken dat hun bankrekening het komende jaar leger wordt. Twee jaar geleden zag nog 38% dat gebeuren, inmiddels is dat percentage gehalveerd. De opmars van de duidelijke optimisten ging veel langzamer: in 2022 verwachtte 17% verbetering van de financiën, nu is dat 23%. Dat de financiële verwachting gemiddeld is verbeterd komt dus vooral doordat veel mensen van ‘negatief’ naar ‘neutraal’ gingen en niet omdat er massaal optimisten bij kwamen.

Stemmingsomslag
Volgens het CPB zal de consumptie dit jaar met 2,7% stijgen en volgend jaar zou daar nog eens 2,4% bijkomen. In beide jaren groeien de bestedingen van huishoudens dan sneller dan de economie als geheel. Wie naar de koopkracht kijkt, begrijpt die voorspelling. Maar afgaande op het consumentenvertrouwen, is daar nog wel een stemmingsomslag voor nodig. Anders dreigt de hogere koopkracht vooral weer te leiden tot extra besparingen.

Of we nou dik of dun, dom, slim, gelukkig of ongelukkig zijn, we zijn in Nederland momenteel vooral tobberig. De onverwacht snelle daling van de inflatie, de extreem lage werkloosheid, de stijgende beurskoersen en hogere huizenprijzen, het wordt genegeerd of geproblematiseerd. Onze roze bril is zoek en zelfs Wennink kan ‘m niet vinden.

FD

Het is 1962. Astronaut John Glenn draait een rondje om de aarde en Unilever lanceert een eigen raket. Met een eerste trap van ananas, een tweede van sinaasappel en een neuskegel van framboos. Ruim zestig jaar later is het nog altijd het meest verkochte ijsje van Nederland. Wie heeft er niet aan gelikt?

Ach, nostalgische romantiek. Wat koopt de aandeelhouder daarvoor? De raket wordt afgestoten, samen met de cornetto en alle andere ijsjes van Unilever. Hertog, Ben & Jerry’s, de ontelbare Magnum-varianten, het gaat allemaal in de uitverkoop. Onvoldoende ‘synergie’ met zeepjes en zalfjes, luidt het oordeel van de nieuwe baas Hein Schumacher. En kijk naar die operationele winst van een armetierige 11%, terwijl heel Unilever bijna 17% oplevert. Weg ermee!

Ik hoop op een beursgang voor de ijsdivisie. Sinds het demasqué van Ajax kunnen wel een nieuw emo-aandeel gebruiken. Lekker gokken op een hete zomer en dan een dividenduitkering cashen in Festini-perenijsjes en Calippo’s. Zo’n aandeel is gelijk ook een goede hedge tegen klimaatschade. Enige nadeel: de beursrubriek staat dan voortaan vol met flauwe raket-beeldspraken.

FD

Nee, ik ben geen fan van de Nederlandse vakbond. Te conservatief, te veel gericht op behoud van oude rechten en regels en vooral niet representatief. In 2023 was ruim een kwart van de FNV-leden de AOW-leeftijd gepasseerd. Bij de CNV is 22% van de leden met pensioen. Nog geen 1,5% is jonger dan 25 jaar. Kun je dan wel opkomen voor alle werkenden?

Ja, blijkbaar wel. Dit en vorig jaar heb ik veel van mijn chagrijn moeten inslikken. De Nederlandse vakbonden hebben precies gedaan wat nodig was. De inflatie knalde omhoog en de lonen moesten volgen. Ditmaal zette de vakbond eens niet in op leuke dingen voor oude mensen (extra verlof, lagere pensioenleeftijd, seniorenregelingen) maar op hoger loon voor iedereen. Met succes. Inmiddels heeft de CAO-loonstijging de inflatie vrijwel goedgemaakt en kan de economie dankzij de consument weer groeien. Bravo!

Tel daarbij op dat de vakbonden niet zijn gaan meehuilen met de reactionaire pensioenwolven die de zwaarbevochten pensioenhervorming willen terugdraaien, maar juist blijven vasthouden aan de modernisering, en ik kan niet anders dan toegeven: niet slecht gedaan.

FD

Of de minister in Brussel even duidelijk wil maken dat Nederland niet van plan is de natuur te herstellen. Een Europese wet hierover moet worden geblokkeerd, vonden NSC en BBB, met steun van PVV en VVD. Want natuur is best leuk, maar ze moet vervuilende boeren en industrie niet in de weg zitten. De natuur kan best wat inschikken.

Later zette ik de tv aan en zag een tranentrekkende commercial van dierenredders, waarin kleine egeltjes de fles kregen en bange jonge hertjes mochten bijkomen in een veilig stalletje. Uiteraard met emotionele een oproep om vooral veel geld te doneren. Abstracte natuur mag kapot, individuele dieren moeten we met alle zorg omringen. Mits ze een zielig gezichtje weten op te zetten, uiteraard.

We laten de Waddenzee versloffen en bouwen een asiel voor schattige zeehondjes. Het weiland wordt doodgespoten en daarna roepen we de grutto uit tot ‘nationale vogel’. Dieren zijn lief, maar ze moeten niet ergens willen wonen.

Ach, de mens is een emotioneel, paradoxaal wezen. Er zijn regels en wetten nodig om onze tegenstrijdige sentimenten in te tomen. Maar dan moet je die natuurlijk niet gaan blokkeren.

FD