Je bent politicus en je wil wat. Anders had je wel een ander vak gekozen. Je hebt een duidelijk doel voor ogen. Maar daarmee ben je er niet, je hebt ook middelen nodig, beleid om je doel te bereiken. En als je een serieuze politicus wil je ook een analyse van de resultaten: brengt het beleid het doel dichterbij?
Dat is de heilige drie-eenheid van de serieuze politiek: doel, beleid en evaluatie. Een voorbeeld: de politiek wil autovervoer vergroenen. Het doel is twee miljoen elektrische auto’s in 2030. Daarvoor worden belastinginstrumenten ingezet: vrijstelling van wegenbelasting en bpm en een lage bijtelling.
Kort na de start doe je een tussentijdse beleidsevaluatie. Wat blijkt? De belastingmaatregelen zijn iets effectiever dan gedacht. Hoewel het aantal volledig elektrische auto’s van 45.000 begin 2019 nog verwaarloosbaar is, gaat het net een beetje beter dan verwacht. Blijkbaar reageren burgers iets enthousiaster op de belastingprikkel. Het doel van twee miljoen is nog mijlenver uit zicht, maar dit is toch wel een hoopvol begin.
‘Ondertussen geeft de overheid miljarden uit aan belastingsubsidies met doel noch evaluatie’
Maar dan komt de kritiek. Dit is geldverspilling, roept men. Er worden iets meer elektrische auto’s verkocht dan verwacht. Daardoor is er iets meer derving van belastinginkomsten. Verspilling! Weggegooid geld! Wie stopt deze gekte? Niet dat deze critici (nota bene uit je eigen coalitie) de doelstelling van twee miljoen auto’s in 2030 bestrijden, maar de curve naar die doelstelling toe loopt in de eerste jaren niet vlak genoeg. Op weg naar de twee miljoen hadden er anno 2019 minder dan 45.000 elektrische auto’s moeten rondrijden. Dat was op de een of andere manier goedkoper en dus beter geweest.
De elektrische auto is zo het slachtoffer van keurige politiek. Het doel is zo duidelijk en de tussentijdse evaluatie zo consequent, dat er altijd wel een gaatje in te schieten valt.
Ondertussen geeft de overheid miljarden uit aan belastingsubsidies met doel noch evaluatie. Meer dan twee miljard gaat jaarlijks op aan accijnsvrij vliegen. Niemand kent het doel van deze maatregel (goedkoper naar Benidorm?). Er gaat een half miljard naar lage belasting voor boeken en tijdschriften. Lezen we daardoor meer? Niemand die het weet. Hypotheekrenteaftek kost jaarlijks €14 miljard, maar het doel van deze kostenpost is al decennia geleden vergeten. Nog veel meer geven we ieder jaar uit aan subsidie op pensioensparen. Waarom precies? Is dat geld wel goed besteed?
Het zijn belangrijke vragen. Zodra Den Haag klaar is met analyseren van de net een tikkeltje te succesvolle stimulering van elektrisch rijden, gaat men het ongetwijfeld grondig uitzoeken.