Het is ze gelukt. De Nederlandse ondernemers hebben het record van januari 2008 – precies tien jaar geleden – overtroffen en een nieuwe all time high neergezet. Bravo! Het producentenvertrouwen staat nu op 10,3. Zo hoog was het nog nooit.
Ik heb een dubbel gevoel bij dit record. Want de vorige top was niet bepaald het startpunt van een nieuwe gouden periode. Tien jaar geleden liepen de ondernemers met hun hoofd in een roze wolk, terwijl overal om hen heen de donderwolken zich samenpakten. Twee maanden later moest de Amerikaanse bank Bear Stearns worden gered door de overheid. De kredietcrisis begon en in december 2008 stond het producentenvertrouwen op de laagste stand ooit gemeten.
Het optimisme was dus nogal onterecht in 2008. Hoe is dat tien jaar later? Zijn er nu weer donkere wolken die we niet willen zien? Dat is een moeilijk vraag; economen zien meestal pas dat storm op komst is als de bomen al wild heen en weer zwiepen. Maar ik doe toch een poging. Is het optimisme van ondernemers anno 2018 weer net zo misplaatst als in 2008? Wie of wat gaat ditmaal de pret bederven? Ik geef u drie kandidaten.
Kandidaat 1: de ECB. Dat het opkoopprogramma dit jaar zal stoppen, lijkt nu wel duidelijk. Maar hoe snel volgt daarna de eerste rentestap? Een scenario waarin de inflatie sneller stijgt, bijvoorbeeld door een loonexplosie in Duitsland, net terwijl er een strijd is ontbrand over de opvolging van president Mario Draghi (wordt het de Duitse havik Jens Weidmann?), zou tot een overreactie kunnen leiden. Dan zou kunnen blijken dat landen als Italië en misschien zelfs Frankrijk een hogere rente nog niet kunnen hebben. Politici in die landen roeren zich en financiële markten twijfelen weer aan de toekomst van de euro. Een leuk scenario, maar ik geef het weinig kans. De duiven blijven de baas in Frankfurt.
Dan kandidaat 2: Donald Trump. Hij komt zijn verkiezingsbeloftes na en start een handelsoorlog met zo ongeveer iedereen. Ook Europa komt vanwege het grote overschot op de handelsbalans onder vuur te liggen. De wereldhandel krimpt en handelsnatie Nederland is het slachtoffer. Dit is een iets waarschijnlijker scenario, want met Trump kan alles. Maar tot nu toe valt het nog reuze mee met het protectionisme van de Amerikaanse president.
Door naar kandidaat 3: een mislukte Brexit. Zonder goede afspraken, zonder tussentijds bij zinnen te zijn gekomen, breekt het Verenigde Koninkrijk met de EU. De doemscenario’s komen uit, voor de Britten, maar ook voor handelspartner Nederland. Exporteurs zien een belangrijke markt sluiten, Europese banken verliezen de dienstverlening van Londen en de waarde van onze investeringen in het Verenigde Koninkrijk dalen hard.
Dit is het engste scenario. Maar helaas ook het meest waarschijnlijke.