Van bitcoin tot domcoin. Speculatie met cryptomunten lijkt op 18e-eeuwse windhandel

Utrecht krijgt een haven. Een echte zeehaven voor echte zeeschepen. Daarvoor moet wel eerst een kanaal worden gegraven. Dat loopt straks vanaf de Domstad via Soest naar de zee bij Spakenburg.

Het is een duur project, maar de bedenkers hebben een nieuwe manier gevonden om aan kapitaal te komen. Men zal een speciale cryptomunt uitgeven: de domcoin, een soort bitcoin, maar dan speciaal voor dit project. Via een ‘initial coin offering’, of ico, wordt die in omloop gebracht. Wie de domcoin koopt, neemt in feite een aandeel in het havenproject. Het is een belegging zonder risico, want cryptomunten stijgen altijd in waarde. Dat heeft het recente verleden wel uitgewezen.

Maar Spakenburg ligt helemaal niet aan zee, zult u misschien zeggen. En dat klopt. Spakenburg ligt aan het Eemmeer, het randmeer tussen de Flevopolder en het oude land. Maar in 1720 was het nog een vissersplaats aan de woeste Zuiderzee, met directe verbinding naar de Noordzee. En het was in dat jaar dat er geld werd opgehaald voor het Utrechtse zeehaven- en kanaalplan.

Eemvaart_04

Het was dan ook geen cryptomunt die de bedenkers van dit plan aan beleggers probeerden te verkopen, maar het achttiende-eeuwse equivalent ervan: de ‘actie’. Zo’n actie was een soort op naam gesteld, verhandelbaar aandeel, uitgegeven door een ‘actiecompagnie’, in dit geval de Provinciale Utrechtsche Geoctroyeerde Compagnie.

De bitcoingekte van dit moment wordt vaak vergeleken met de tulpenmanie van de zeventiende eeuw, maar ik denk dat het met de windhandel in ‘actiën’ van begin achttiende eeuw nog meer overeenkomsten vertoont. Die handel was in 1720 over komen waaien uit Frankrijk en Groot-Brittannië, waar het speculeren op aandelen tot respectievelijk de ‘Mississippibubbel’ en de ‘South Sea-bubbel’ leidde. In de eerste helft van 1720 steeg de koers van de South Sea Company met maar liefst 750% (zie grafiek). In oktober knapte de zeepbel en verdampte het vermogen van veel Britten. Koersen van Nederlandse actiën uit dat jaar zijn er helaas niet. Historici denken dat de zeepbel hier wat minder ver werd opgeblazen, omdat de gekte bij ons pas later in het jaar toesloeg. Maar ook in Nederland stortte de boel begin oktober met donderend geraas in.*)

Schermafbeelding 2018-01-02 om 14.28.17

Toen de windhandel eerder dat jaar was begonnen, waren het nog ondernemers met zinvolle plannen, die geld op probeerden te halen – de verzekeraar ASR bijvoorbeeld, begon in 1720 als een Rotterdamse actiecompagnie. Maar al snel ging het alleen nog om het uitgeven van de actie en het speculeren ermee; vandaar het onzinproject van de Utrechtse zeehaven. Een andere compagnie beloofde beleggers dat het zich zou richten op ‘alles wat voordeel oplevert’. Een Brits bedrijf wilde geld voor ‘een plan dat voor iedereen geheim moet blijven’, zo schrijft beurshistoricus Cherelt Kroeze in het boek Bubbels, Spraakmakende financiële crises uit de geschiedenis.

Anno 2017 is de actie vervangen door de cryptomunt. Wat de uitgever ervan met de opbrengst van plan is, maakt niets uit. Gooi een nieuwe coin op de markt, met of zonder bedrijfsplan, en de vraag ernaar ontstaat als vanzelf. Neem de bitcoin, verreweg de bekendste cryptomunt. De koers daarvan liep dit jaar nog sneller op dan die van de South Sea Company in 1720. Maar op welk ‘bedrijfsidee’ gokken de beleggers in de bitcoin eigenlijk? Dat uiteindelijk een groot deel van het betaalverkeer van de wereld zal worden overgenomen door een energievretend, traag betaalmiddel. Dat klinkt net zo haalbaar als een zeekanaal naar Utrecht.

Net als bij de bitcoin en andere crypto’s nu, speelde in 1720 de onderliggende waarde geen rol, maar werd de prijs bepaald door speculatie. Net als bij de bitcoin nu, werd de zeepbel nog verder opgeblazen toen er termijnhandel van start ging. En net als bij de bitcoin zal gebeuren, kwam de gekte uiteindelijk ten einde.

In het Rijksmuseum liggen meer dan zeshonderd prenten, pamfletten, klaagzangen en zelfs Delfts blauwe bordjes die de spot drijven met de idiote ‘windnegotie’ uit 1720. Museumdirecteur Taco Dibbits kan vast een vitrine leegmaken voor bitcoinparafernalia.

AK-RBK-17521-B

*) Meer weten over de windhandel van 1720?  Lees C.H. Slechte “Firma list en bedrog” uit 1998