Trumps hobbymesje

Ruzie maken over internationale handel is van alle tijden. Protectionisme is voor alle politici een oerreflex, dus alleen met internationale afspraken en onafhankelijke instituties die toezien op de nakoming daarvan, lukt het om de wereldhandel een beetje vrij te houden.

Het is daarom bijzonder pijnlijk om te zien hoe Donald Trump die afspraken en instituties de vernieling in helpt. Meestal gebruikt hij daarvoor zijn favoriete gereedschap: de botte bijl. Dan dreigt hij de handelspartners met importtarieven op staal en aluminium, geheel buiten de rechtsorde van de Wereldhandelsorganisatie (World Trade Organisation, WTO) om. Zo hoopt hij ze tot handelsconcessies te dwingen.

Sinds deze week proberen Trump en zijn adviseurs de Europese Unie zover te krijgen om zichzelf een ‘vrijwillig’ quotum voor staalexport op te leggen. Dat dit soort quota niet in overeenstemming zijn met de WTO-regels, maakt blijkbaar niet uit. Europa verzet zich met recht tegen deze aanval op vrijhandel.

Soms laat Trump de botte bijlstaan, en pakt hij een vlijmscherp hobbymesje. ‘Dood door duizend sneden’, noemde men in China de martelmethode waarbij een veroordeelde langzaam in stukjes werd gesneden. Dat is wat de Amerikanen momenteel doen bij het belangrijkste rechtsorgaan van de WTO, de Appellate Body. Dit is een panel van zeven juristen uit verschillende werelddelen, dat uitspraken doet in handelsgeschillen.

Tenminste, er zouden zeven juristen in moeten zitten. In werkelijkheid zijn het er maar vier, want de VS houdt benoemingen van nieuwe leden tegen. De juristen hebben een zittingstermijn van vier jaar, die in het verleden vrijwel altijd nog een keer werd verlengd. Maar de Amerikanen werken daar niet meer aan mee. Het Koreaanse, Mexicaanse en Belgische lid van het panel zijn inmiddels vertrokken en hun opvolging wordt door de VS consequent opgehouden.

Op 1 oktober van dit jaar eindigt de eerste termijn van Shree Baboo Chekitan Servansing, het Mauritiaanse lid van het panel. Als hij geen verlenging of opvolging krijgt, bestaat het rechtsorgaan nog maar uit drie leden. Dat is het absolute minimum, want volgens de WTO-regels moet ieder handelsdispuut door minstens drie juristen worden beoordeeld. De werklast zal voor deze overgebleven drie overweldigend zijn. En pikant: naast de Indiër Ujal Singh Bhatia bestaat de Appellate Body dan uit een Chinese (Hong Zhao) en een Amerikaan (James Bacchus). Bij ongewijzigd Amerikaans beleid is in 2020 alleen nog de Chinese jurist over. De WTO zal dan uiteraard al lang geen uitspraken meer kunnen doen.

Zo laat Trump het internationale handelssysteem doodbloeden. Met agressieve retoriek die landen moet dwingen tot handelsbelemmeringen en met stiekeme sabotage van het rechtssysteem van de WTO. De Europese Unie moet geen haarbreed toegeven en pal voor het mondiale handelssysteem gaan staan.