Pas op voor de crisisontkenners! Op beurs en woningmarkt heerst een gevaarlijk soort optimisme

Het begon net weer een beetje te lopen. In veel getroffen sectoren stegen de omzetten weer, er kwamen banen bij en in september daalde de werkloosheid zelfs. Het ging sneller beter dan gedacht. Ramingen werden opwaarts bijgesteld. Tekenen van een V-vormig herstel waren duidelijk zichtbaar.

Maar toen sloeg het virus weer toe. De gevreesde ‘tweede golf’ is een feit, inclusief een nieuwe (gedeeltelijke) lockdown. Het herstel wordt hier ongetwijfeld door gesmoord. De V-vorm kunnen we vergeten en het wordt hopen op een W.

We zitten overigens nog niet in het rampzalige ‘Tweede-golf-scenario’, dat het Centraal Planbureau op Prinsjesdag presenteerde. Het CPB kwam toen met een ‘Basisscenario’ dat voor dit jaar 5% economische krimp voorspelde, maar voor 2021 alweer 3,5% groei. In geval van een tweede golf, echter, zou die groei kunnen omslaan in krimp van bijna 3%. Maar daarbij werd uitgegaan van een strengere en langduriger lockdown dan nu is aangekondigd en ook van meer ingrijpende maatregelen in de buurlanden. Dat valt dan weer mee.

‘Geen vuiltje aan de lucht’

Nog meer meevallers? Op het eerste gezicht wel. In sommige onderdelen van de economie en volgens sommige indicatoren lijkt het alsof er geen vuiltje aan de lucht is. Wie bijvoorbeeld naar de huizenprijzen kijkt, zal moeilijk kunnen geloven dat we ons bevinden in de diepste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. Bestaande koopwoningen waren volgens het CBS in augustus ruim 8% duurder dan een jaar eerder. Makelaarsvereniging NVM keek naar het afgelopen kwartaal en zag zelfs de ‘sterkste stijging in twintig jaar’.

Daarmee is de gekte op de huizenmarkt vrijwel terug op het niveau van vlak voor de kredietcrisis. In de grafiek hieronder heb ik de huizenprijs gecorrigeerd voor inflatie (wat wel zo netjes is), en dan blijkt dat we nog geen 2% onder het prijspeil van begin 2008 zitten. Let wel: dat was toen vóórdat de economische crisis uitbrak, terwijl we er nu al middenin zitten.

All Share-index

Dit soort hilarisch optimisme is ook te vinden op de aandelenbeurs. Gedurende de coronacrisis hadden beleggers ook een weekje last van bezorgdheid over de toekomstige winstgevendheid van bedrijven, vooral aan het begin van de epidemie. Maar meestal brak alweer snel de zon door op de markt. In de grafiek eens een keertje niet de AEX, maar de All Share-index waarin alle in Amsterdamse genoteerde fondsen zitten. Die index staat nu hoger dan begin 2019 en ook hoger dan vlak voor het uitbreken van de kredietcrisis. Een tweede golf van besmettingen in Europa? Beleggers steken de vingers in de oren en zingen hard ‘tralalala’.

Wat zouden ze zich ook zorgen maken? Het is niet alsof er massaal bedrijven failliet gaan. Sterker: het aantal uitgesproken faillissementen is op het laagste peil van de eeuw beland. Ondernemers klagen steen en been, maar de rechters draaien duimen.

Je zou er bijna optimistisch van worden. Maar ik vind al die crisisontkenners op de woningmarkt, aandelenbeurs en bij de faillissementsrechtbank maar een griezelig gegeven. Ze bewijzen vooral dat we door ingrijpen van de overheid en centrale bank het zicht op de omvang en diepte van de crisis zijn verloren.

Onzekerheid

De stijgende huizenprijs laat zien dat huizenkopers (en hypotheekverstrekkers) veel te weinig rekening houden met het feit dat de overheid de werkgelegenheid niet tot in de eeuwigheid met steunpakketten in de lucht kan houden. Forse stijging van de werkloosheid is onvermijdelijk. Onzekerheid, inkomensverlies en gedwongen verkopen zijn zaken die op dit moment allerminst lijken te zijn ingecalculeerd.

De feestvierders op de beurs gaan er ondertussen vanuit dat elke coronategenvaller ook de komende tijd wordt opgevangen met nieuwe opkoopprogramma’s van de ECB en nieuwe noodsteun van EU-landen. Maar als de recessie echt doorzet en winsten van veel bedrijven dalen kan de stemming op de beurs snel omslaan. De sugar high van gratis geld en honderden miljarden aan steunmaatregelen krijgt dan een bittere nasmaak.

Kan ik dan opeens de huizenprijzen en beurskoersen voorspellen? Nee, natuurlijk niet. Misschien zit ik er grandioos naast met deze somberheid. Maar een flink deel van de nieuwe huizenkopers en beleggers heeft nog nooit een echte correctie meegemaakt. We komen uit een lange periode waarin de optimisten telkens gelijk kregen. Ook dat geluk houdt eens op.

(FD)