Oog om oog met Trump

Handelsakkoorden gaan rücksichtslos overboord. Door het TPP-akkoord met Aziatische landen zet president Donald Trump een streep. Het NAFTA-akkoord met Canada en Mexico uit 1992 wil hij heronderhandelen en bij gebrek aan resultaat dreigt hij het verdrag te verscheuren. En TTIP, het handels- en investeringsakkoord met de Europese Unie, is in een diepe la beland, om er nooit meer uit te komen. Wie hoopt dat Trump zich als president minder protectionistisch zal tonen dan hij als kandidaat deed, houdt zichzelf voor de gek. Dit is de president vanAmerica First’, van ‘Buy American and hire American’, van grenzen dicht voor buitenlandse concurrenten.

Amerikaanse bedrijven die het wagen in het buitenland te produceren, krijgen de wind van voren. Trump dreigt hen met een importtarief van misschien wel 35%. Of ze kunnen — nog erger — een boze tweet van zijn hand verwachten. Ook buitenlandse bedrijven zijn niet veilig voor de toorn van de zelfbenoemde redder van de middenklasse. BMW en Mercedes krijgen de wind van voren omdat ze te weinig auto’s in de VS zouden bouwen. Voor je het weet krijgen ook Europese bedrijven te maken met extra importheffingen omdat ze ‘Amerikaanse banen vernietigen’.

Europa staat erbij en kijkt ernaar. Na decennia van actieve vrijhandelspolitiek is de Amerikaanse handels­politiek opeens in handen van een murenbouwer. Zelfs de EU, het meest succesvolle handels­akkoord ooit, kan volgens hem maar beter uit elkaar vallen. Hoe moeten de Europese politici op Trumps protectionisme reageren? Niet met milde woorden en het uitspreken van de hoop dat de Amerikanen het belang van internationale samenwerking uiteindelijk weer zullen inzien. Europa moet begrijpen dat Trump het spel hard speelt en daar is maar een antwoord op: hard terugslaan.

Dat zeg ik niet vanwege een emotionele wraakzucht, maar omdat het de enige rationele reactie is. Samenwerking is een onderwerp dat speltheoretici uit en te na hebben onderzocht. Mensen en landen werken samen uit welbegrepen eigenbelang, maar als iedereen samenwerkt kan het soms lonen om juist als enige de samenwerking te ondermijnen. In een wereld waarin alle landen hun grenzen openen voor handel, pakt de onderkruiper, die als enige toch importheffingen invoert, veel winst. Uit theorie en experimenten blijkt telkens weer dat zo’n onderkruiper direct en zonder aarzeling door de andere deelnemers moet worden gestraft. Oog om oog, tand om tand blijkt de beste strategie om de samenwerking langdurig af te dwingen. Daar hoort overigens ook gulle vergevingsgezindheid bij: zodra de onderkruiper weer netjes samenwerkt, worden zijn zonden vergeven.

Het internationale handelssysteem kan alleen werken als er een straf staat op vals spelen. Europa moet bereid zijn direct terug te slaan als Trump onze bedrijven straft. Daar is de internationale economische samenwerking op lange termijn mee gediend.