Centrale bankiers maken ruzie zoals egeltjes vrijen. Heel voorzichtig. Maar het onderhuidse venijn is er niet minder om, je moet alleen door de beleefde bewoordingen heen lezen. Zo klinkt de taal in het persbericht dat Klaas Knot, president van De Nederlansche Bank (DNB), vrijdag naar buiten bracht uiterst redelijk. Hij noemt de maatregelen die de Europese Centrale Bank (ECB) een dag eerder nam ‘disproportioneel’ en vraagt zich hardop af of ze wel effectief zullen zijn.
De Bestuursraad van de ECB, waar behalve Knot alle andere centrale bankpresidenten van de eurolanden zitting in hebben, alsmede het zeskoppige bestuur van de ECB zelf, had donderdag in meerderheid besloten om opnieuw obligaties te gaan opkopen en de depositorente te verlagen van min 0,4 naar min 0,5%. Men vreest deflatie en misschien zelfs een recessie, en wil dergelijke ellende voorkomen door nog wat extra monetair gas te geven.
Knot hoorde bij de minderheid die het daar niet mee eens was. Dat is op zich niets nieuws. Maar het feit dat hij besloot om voor zijn minderheidsstandpunt actief de pers te zoeken, door een uitgebreid persbericht te schrijven, is in monetaire kringen ongekend. Ik kan me in elk geval geen Europees precedent herinneren.
Natuurlijk is er de afgelopen jaren wel vaker mot geweest binnen de monetaire elite, maar daar moesten journalisten dan in de ranzige steegjes achter het ECB-hoofdkantoor achter zien te komen, door mensen onder de belofte van anonimiteit smeuïge details te ontlokken. Knots openbare persbericht is in die zin een unicum. Het is alsof Hakim Ziyech een persbericht naar De Telegraaf stuurt waarin hij omstandig uiteenzet waarom hij het niet eens is met de tactiek van Erik ten Hag. Dat zal toch een bepaalde spanning zetten op de volgende training.
Misschien is dat precies wat Knot beoogt: spanning zetten op de volgende vergaderingen, en dan vooral op de nieuwe ECB-president Christine Lagarde die binnenkort Mario Draghi opvolgt. Het persbericht lijkt zo vooral aan haar gericht: hou meer rekening met monetaire haviken, want we zijn bereid het spel hard te spelen.
Zelf hoop ik dat Lagarde er een andere les uit zal trekken. Ze moet op zoek naar nieuwe consensus. Onder Draghi is de Bestuursraad van de ECB van een harmonieus samenzijn in een harde vechtclub veranderd. Misschien was dat onvermijdelijk. Er moest een eurocrisis bestreden worden, en daarbij zijn slagkracht en een sterke leider nodig. Maar dat Draghi het nodig vindt om anno 2019 (er is geen kredietcrisis, geen stijgende werkloosheid, geen dreigende deflatie of instortende beurs) toch weer extreem ruim monetair beleid door de strot van onwillige lidstaten te drukken, geeft aan dat hij is blijven hangen in zijn rol als crisisbestrijder.
Het is aan Lagarde om de ECB weer als gewone centrale bank te laten functioneren. Daarbij kan ze het beste teruggrijpen op de ervaringen van de twee voorgangers van Draghi: Wim Duisenberg en Jean-Claude Trichet. De eerste streefde naar consensus in de Bestuursraad en had het liefst dat er niet eens gestemd hoefde te worden over het beleid. Onder Trichet werd er wel gestemd, maar hij probeerde dat zo veel mogelijk met unanimiteit te doen. Uit recent onderzoek van denktank Bruegel blijkt dat tijden de meeste vergaderingen die de twee eerste ECB-presidenten leidden er inderdaad meestal met consensus of unanimiteit besloten werd.
Beide beslismodellen maakten de ECB minder slagvaardig dan nerveuze financiële markten wilden, en de kritiek was steevast dat Duisenberg en Trichet de markt niet goed aanvoelden. Maar de eenheid van het bestuur van het eurogebied was voor hen belangrijker.
Onder Draghi werd er vooral via meerderheidsstemming besloten. De vechtcultuur deed z’n intrede en daarmee ook de onmin in het eurogebied. Dat maakte Draghi slagvaardig, dus de euro werd gered, maar op langere termijn maakt ruzie in de ECB-top het monetaire beleid onvoorspelbaar. Beleidsdiscussies worden een politiek spel en samenwerking op andere terreinen raakt gefrustreerd.
Lagarde zal op zoek moeten naar de consensus van Duisenberg of de unanimiteit van Trichet. Dat is een zware opdracht, want Draghi laat haar een ruziënde vechtclub na.