Nederlanders reageren hun angst af door flink te hamsteren. En dat is niet voor het eerst.

En toen waren opeens de wc-rollen op. Iemand had z’n winkelwagentje volgeladen met toiletpapier en zodra andere klanten dat zagen gooiden ze ook snel een paar pakken drielaagse zachtheid in hun karretje. Want je weet maar nooit en straks is het op.

Als het coronavirus voor buikloop zou zorgen, was het misschien nog te begrijpen. Maar nu moeten we de nationale run op wc-papier toch afdoen als een staaltje rationele hysterie. Rationeel omdat als iedereen rollen hamstert, je dat misschien beter zelf ook maar kunt doen. Hysterisch omdat tijdens een virusuitbraak een paar stukken handzeep en een maxipak papieren zakdoekjes veel meer waard is dan een schuur vol Page en Edet.

Ook in het buitenland zorgt de virusuitbraak voor een run op wc-rollen. In Australië zijn de tekorten zo groot dat een krant een speciale bijlage met acht blanco pagina’s toevoegde. De oplage steeg meteen met 17%. In Hongkong roofden gewapende overvallers voor $130 aan wc-rollen. En in Japan zorgde een gerucht dat wc-papier uit China komt, eind februari al voor lege schappen omdat mensen bang waren dat China niet meer zou kunnen leveren.

Voor Japan is dat niet voor het eerst. Tijdens de oliecrisis van 1973 was het wc-papier er ook al op. In die tijd waren Japanners net weer gewend geraakt aan overvloed, na de na-oorlogse decennia van tekorten. Angst voor nieuwe schaarste leidde tot een run op onder meer wc-papier. De Grote Pleepapierpaniek van 1973 was een feit.

Het bleek besmettelijk. Komiek Johnny Carson maakte dat jaar op de Amerikaanse tv een grapje over papiertekort, waarop miljoenen Amerikanen naar de winkel renden en alles leegkochten.

Nederlanders waren in 1973 natuurlijk veel te nuchter voor een run op wc-papier. Alhoewel, ook wij sloegen fanatiek aan het hamsteren. In het krantenarchief Delpher is er een flink aantal artikelen over te vinden. Behalve benzine (op zich logisch) hamsterden Nederlanders vooral vuilniszakken, wat tot tekorten leidde. Ook kocht men in grote hoeveelheden slaolie (want oliecrisis) in. In winkels van Albert Heijn en Simon de Wit hingen borden met ‘Doe gewoon, koop niet meer dan u gewend bent.’ Zeep, lucifers, kaarsen, koffie en thee, alles ging mee tijdens de hamsterwoede van 1973. Ruud Lubbers, minister van Economische Zaken in het kabinet Den Uyl, noemde het in Het Parool: ‘Holland op z’n smalst. Het is: lekker ikke en de rest kan stikke.’

Bij elkaar zouden er in dat jaar maar liefst 328 artikelen over hamsteren in de Nederlandse kranten verschijnen. En in 1974 nog eens 208. Alleen in 1950 werd er nog meer over dit onderwerp geschreven. In dat jaar werd de oorlogsrantsoenering van producten opgeheven. In plaats van distributie en bonnen, mochten vraag en aanbod weer het werk doen. Maar op hamsterende handelaren werd flink gelet. Wie probeerde van tekorten te profiteren werd berecht en beboet, en die zaken belandden in de krant.

Een hamsterpiek was er ook in 1956 toen de Suez-crisis en de opstand in Hongarije de vrees voor een nieuwe oorlog aanwakkerden. Meteen sloegen Nederlanders weer aan het hamsteren. Zes jaar later was er weer veel aandacht voor het onderwerp, maar nu omdat er een nieuwe ‘Hamsterwet’ werd aangenomen die de minister van Economische Zaken de macht gaf om in te grijpen. Die wet geldt overigens nog steeds, dus als Eric Wiebes wil, kan hij zo een einde maken aan het rollentekort. Ik zou zeggen: waar wacht hij op?

Andere momenten waarop de kranten volgens het Delpher-archief (dat loopt tot 1995) veel hamsterverhalen brachten, waren tijdens de tweede oliecrisis, in 1979, en vlak voor het invoeren van de ‘medicijnknaak’ in 1983. Toen sloegen Nederlanders extra pillen in. En datzelfde jaar riep de ANWB op tot het ‘hamsteren van strippenkaarten’. Ook na de val van de Muur ging het veel over hamsteren. Maar dan door inwoners van de voormalige communistische landen. Die zagen de prijzen voor het eerst stijgen en sloegen massaal in.

Kunnen we nog wat leren van deze korte geschiedenis van het hamsteren? Jazeker. Ook in tijden van coronavirus moeten we luisteren naar de oproep van Albert en Simon uit 1973: ‘Doe gewoon, koop niet meer dan u gewend bent!’