Nederland is al Piketty-proof

De dood is een fantastische belastinggrondslag. Belast arbeid, en mensen gaan minder werken. Belast de dood en mensen gaan nog steeds dood. Daarom is erfbelasting een prima idee. Zo’n ‘sterftax’ leidt niet tot verandering van gedrag en is daarmee, in economentaal, efficiënt. Hoe duurder de dood, des te goedkoper kan het leven zijn.

Nederland kent een relatief hoge erfbelasting. In Europa pikken alleen de Spaanse en Belgische belastingdienst gemiddeld een groter deel van de erfenis in, zo blijkt uit onderzoek van accountantsclub AGN. Het levert onze overheid een bescheiden, maar vrij stabiele inkomstenstroom op van pakweg anderhalf miljard per jaar.

 

Schermafbeelding 2014-10-25 om 12.09.51

Erfbelasting mag dan efficiënt zijn, vermogende Nederlanders vinden deze belasting vooral oneerlijk. Dubbele belasting, klaagt men, want er is al inkomstenbelasting betaald. De VVD had het afschaffen van erfbelasting tot voor kort dan ook hoog op de agenda staan.

Maar tegenstanders van erfbelasting hebben sinds kort de wind tegen. De Franse econoom Thomas Piketty schreef een dik boek over ongelijkheid en vermogen, dat de afgelopen weken uitgroeide tot een wereldwijde hit. De rijken worden steeds rijker, beweert Piketty. In de 21ste eeuw krijgen we weer te maken met renteniersfamilies waarvan de kinderen generatie na generatie rijker zijn dan hun ouders. Alleen met vermogens- en erfbelasting valt de ongelijkheid binnen de perken te houden. Capital in the Twenty-first Century heet Piketty’s boek. (Koop dit boek niet! Leen het, steel het desnoods, want het succes dreigt de auteur zelf smerig rijk te maken. Dat moeten we niet willen.)

Het boek is prachtig in z’n historische beschrijving, maar nogal suggestief in z’n voorspellingen. Gaan we echt terug naar de rijke renteniers uit de boeken van Jane Austen, zoals Piketty beweert? Ik heb m’n twijfels. Zeker voor Nederland, want wij belasten erfenissen behoorlijk zwaar.

Schermafbeelding 2014-10-25 om 09.49.28

De tarieven lopen op met de omvang van de erfenis en met de graad van verwantschap. De Belastingdienst heeft een handig rekentooltje online staan. Daarin vulde ik een erfenis van € 5 mln in, voor verschillende types begunstigden. Weduwen en weduwnaars betalen het minst: € 863.000, of 17,3%. Kinderen moeten iets meer afrekenen (€ 984.000, 19,7%).

Schermafbeelding 2014-10-25 om 09.52.12

Is dat genoeg om de groei van vermogens te stoppen? Een rekenvoorbeeld: we nemen een familie die begint met € 10 mln op de bank. Iedere generatie krijgt precies twee kinderen, en die kinderen overleven hun ouders telkens dertig jaar. Ik maak nog een paar veronderstellingen: uit het vermogen wordt niet geconsumeerd en de familieleden trouwen straatarme echtgenoten.

De eerste twee kinderen erven ieder de helft van het startkapitaal, dus € 5 mln. Examenvraag: hoe hoog moet de erfbelasting zijn om te zorgen dat de kinderen van de volgende generaties ook telkens € 5 mln erven van hun ouders?

Volgens Piketty ligt het rendement  op kapitaal de komende eeuw (na aftrek van inflatie) op zo’n 4,3%. Dat lijkt me best veel, maar laten we hier van dat percentage uit gaan. Het familiekapitaal wordt belegd in ‘Piketty-bonds’ en rendeert per generatie dertig jaar lang met 4,3% per jaar.

Daar gaat in Nederland 1,2%-punt als vermogensrendementsheffing vanaf. Blijft over een nettorendement van 3,1%. Bij dit rendement heeft een familielid dat € 5 mln erft, na dertig jaar € 12 mln. Om dat te verminderen tot € 10 mln, zodat de kinderen ieder weer € 5 mln krijgen, moet de erfenisbelasting 20% bedragen. Dat is het antwoord: bij een erfbelasting van 20% groeit het vermogen per kind niet. Zonder die belasting gaat het vermogen per kind in drie generaties richting € 40 mln (zie grafiek).

Schermafbeelding 2014-10-25 om 09.48.08

Kinderen betalen bij de huidige Nederlandse tarieven 19,7% over een erfenis van € 5 mln. Dat is vrijwel in de roos. Bravo! Nederland is ‘Piketty-proof’.