Mooi was die tijd toen ondernemers nog gewoon de bank de schuld konden geven. Liep het slecht met de omzet? Schoot de cashflow tekort? Of had men geen geld om te investeren? Allemaal de schuld van de bankiers, de beroepsgroep die de paraplu afpakt zodra het gaat regenen, en de mkb-ondernemer alleen ziet staan in goede tijden. Want toen het na het uitbreken van de kredietcrisis minder ging, viel er opeens geen zaken meer te doen.
Ondernemen was moeilijk in de crisis, maar klagen was nog nooit zo makkelijk. Als het niet de bank was waarop de schuld kon worden afgeschoven, dan was er altijd nog de klant. Afnemers waren collectief in kopersstaking, dus belemmerde een gebrek aan afzetmogelijkheden ondernemers om te groeien. Daar kon je als mkb’er zelf weinig aan doen.
Those were the days. Inmiddels zitten we weer in een hoogconjunctuur. Ondernemers die nu niet kunnen groeien hebben dat in de eerste plaats aan zichzelf te wijten. En dan vooral aan hun personeelsbeleid.
Want het moeilijk vinden van bekwaam personeel is momenteel de grootste belemmering voor groei. Dat blijkt uit de enquête die de Europese Centrale Bank (ECB) twee keer per jaar onder Europese ondernemers uitvoert. Van de Nederlandse mkb’ers in dit onderzoek noemt nu 36% het vinden van vakmensen als grootste probleem. Vijf jaar geleden was dat minder dan 10%. Toen maakten Nederlandse ondernemers zich veel meer zorgen over de kredietverlening door banken en het gebrek aan klandizie.
Inmiddels is het percentage ondernemers dat kredietverlening als grootste probleem noemt, gedaald naar 8%. Vinden van klanten noemt 19% als grootste obstakel voor groei. Deze cijfers laten fraai zien dat Nederland zich momenteel echt in een situatie van hoogconjunctuur bevindt: de krapte zit niet meer bij de vraag (klanten), maar bij het aanbod (personeel). En omdat de ECB nog altijd zeer ruim monetair beleid voert, wordt het feestje nog niet verpest door verslechterende financieringsmogelijkheden. We zitten op het fijnste plekje van de conjunctuur.
Maar het gebrek aan personeel dreigt wel roet in het eten te gooien. Vergeleken met andere eurolanden is de situatie bij ons het meest nijpend. Zelfs in Duitsland, waar de werkloosheid lager is en de hoogconjunctuur al eerder begon, noemen minder ondernemers het vinden van vakbekwaam personeel als grootste probleem. In bijvoorbeeld België en Frankrijk is dat percentage nog een stuk lager.
Ik kan niet met zekerheid zeggen hoe dat komt. Maar ik heb wel een theorietje: we zijn in Nederland veel te lang blijven zwelgen in de crisis. We hebben daardoor veel te laat ingezien dat de economie weer op volle snelheid begon te draaien en dat arbeidsmarktkrapte, net als voor de crisis, de grootste belemmering voor de groei was.
Ook toen de economie alweer aardig groeide en de werkloosheid verrassend snel daalde, bleven politici roepen dat ‘werkloosheid hun grootste zorg was’. De zogenaamd hardnekkige werkloosheid was zelfs een belangrijk thema tijdens de laatste verkiezingen, terwijl men het toen had moeten hebben over beleid om de krapte te bestrijden.
Ook economen dragen schuld. In 2015 beweerde De Nederlandsche Bank nog dat ‘de werkloosheid minder snel daalt dan gebruikelijk’. Men voorspelde met droge ogen dat het werkloosheidspercentage nauwelijks zou dalen, van 6,9% in 2015 naar 6,7% in 2017. In werkelijkheid zou het cijfer dat jaar uitkomen op 4,9% en vervolgens verder dalen tot de huidige 3,9%. De werkloosheid daalde niet langzamer, maar juist veel sneller dan gebruikelijk. Het overschot sloeg razendsnel om in een tekort.
“Stop met zoeken naar de geschikte kandidaat. Neem juist een ongeschikte kandidaat aan en zet vervolgens alles in het werk om haar of hem geschikt te maken.”
Ondernemers hebben zich te lang een crisisgevoel laten aanpraten, en zich daarom onvoldoende voorbereid op de structurele schaarste. Het is tijd voor een inhaalslag. Bedrijven die willen groeien moeten alles zetten op het vinden en binden van personeel. Dus een stevig loon bieden, fantastische arbeidsomstandigheden en geweldige opleidingsmogelijkheden. En vooral: stop met zoeken naar de geschikte kandidaat, want die is toch niet meer te vinden. Neem juist een ongeschikte kandidaat aan en zet vervolgens alles in het werk om haar of hem geschikt te maken. Dat mag wat kosten, want zonder mensen geen groei.
