De gemeenteraad van Nijmegen wil experimenteren met een basisinkomen. GroenLinks — samen met de SP de grootste partij — wil een groep bijstandsgerechtigden een vast basisinkomen geven, waarop niet wordt gekort, ook al vindt de ontvanger een baan.

Basisinkomen is een slecht idee. Een uitkering voor iedereen is altijd duurder dan een uitkering alleen voor wie het nodig heeft. Wat je politieke voorkeuren ook zijn, de gewenste herverdeling van inkomen en verzekering tegen inkomensverlies zijn altijd op een goedkopere manier te organiseren dan door iedereen hetzelfde bedrag te geven.

Maar het idee van een onvoorwaardelijk basisinkomen heeft een aantrekkelijke simpelheid, die velen per abuis aanzien voor rechtvaardigheid.

Toch ben ik een groot voorstander van het Nijmeegs experiment. Niet omdat ik denk dat mijn mening over basisinkomen er door zal veranderen — al laat ik mij graag verrassen — maar omdat we in Nederland veel te weinig experimenteren met beleid. Grote stelselherzieningen worden over het land uitgestort, zonder de maatregelen eerst op kleine schaal uit te testen. Als minister Lodewijk Asscher zijn Wet Werk en Zekerheid eerst een jaar in Nijmegen had uitgeprobeerd, had hij de desastreuze gevolgen van die wet voor flexwerkers — de groep die hij zegt te willen beschermen — kunnen voorkomen.

Al in 2004 hield het Centraal Planbureau een warm pleidooi voor het beleidsexperiment. Beleid is vaak ineffectief en dat kost de samenleving geld. De baten van gecontroleerde experimenten kunnen daarom zeer hoog zijn, stelt het CPB. Maar dan moet het wel wetenschappelijk worden aangepakt, met een groep die het nieuwe beleid ondergaat, en een controlegroep die er niet aan meedoet.

Als ik zelf in de gemeenteraad van Nijmegen zat, zou ik niet het basisinkomen kiezen om mee te experimenteren. Regelluwe zones voor bedrijven, soepel ontslagrecht, afschaffen van loondoorbetaling bij ziekte, demotie, dat lijken mij zinvollere onderwerpen om kennis over te vergaren. Maar ik snap wel dat GroenLinks en de SP daar niet voor kiezen.

Zaak is nu om van de proef met basisinkomen ook echt een wetenschappelijk experiment te maken. Naast de groep die het basisinkomen krijgt, moet er een groep bijstandsgerechtigden worden gevolgd die het niet krijgen. En om echt van basisinkomen te kunnen spreken moet ook een groep mensen met een betaalde baan er recht op krijgen.

Zonder werkenden in het experiment test je alleen of mensen meer gaan werken als je ze daarvoor niet kort op de uitkering — waarschijnlijk wel, zou ik denken. De vraag of mensen met een baan minder gaan werken als je ze iedere maand automatisch geld van de gemeente krijgen, is minstens zo relevant. De kosten van het basisinkomen komen dan ook correcter in beeld. Nijmegen, veel succes!

(verscheen eerder in het FD)