Bij hogere AOW-leeftijd hoort doorbreken van taboe op demotie

Bent u in 1954 geboren, ergens na 30 april? Dan krijgt u pas op uw 67ste jaar recht op AOW. Het jaar is dan 2021 en de AOW-leeftijd is via negen jaarlijkse verhogingen uitgekomen op die 67 jaar.

Maar daar blijft de AOW-leeftijd naar verwachting niet lang op staan. Voor wie na 1955 is geboren, is het moment waarop het staatspensioen ingaat afhankelijk van de levensverwachting. Telkens als de levensverwachting van Nederlanders met drie maanden is gestegen, zal ook de AOW-leeftijd drie maanden omhoog gaan. Uitgaande van huidige tabellen over toename van de levensverwachting, kan iedereen die na 1970 is geboren rekenen op een AOW-leeftijd van minstens 70 jaar.

Ongeloof
Vorige maand werd de wet die dit regelt vrij stilletjes door de Tweede Kamer aangenomen, maar het is ongetwijfeld de kabinetsmaatregel die het langst zal nagonzen in de Nederlandse samenleving. De pensioenleeftijd is voortaan afhankelijk van de levensverwachting — precies zoals Willem Drees eigenlijk had bedoeld. De komende generaties zullen met ongeloof terugkijken op die vreemde periode rond de millenniumwisseling, toen vervroegd pensioen ruim voor het zestigste levensjaar eerder regel dan uitzondering was. Die tijd komt nooit meer terug.

Maar met de verhoging van de AOW-leeftijd zijn onze vergrijzingsproblemen nog niet opgelost. Sterker: de problemen beginnen nu juist. Want is er wel werk voor al die actieve senioren? Zitten werkgevers op ze te wachten?

Demotie
Eerst het goede nieuws: steeds meer (relatief) oudere Nederlanders werken. In 2003 werkte slechts 36% van de 55-plussers. In 2008 was dat al gestegen naar 45% en in 2014 staat het percentage — ondanks de crisis — op 55%. Afschaffing van VUT en prepensioen heeft duidelijk effect gehad, en de door sommige verwachte massawerkloosheid onder 55-plussers is uitgebleven.

Desondanks is de werkloosheid onder ouderen met 9% wel iets hoger dan de 8,6% die eind 2014 voor alle leeftijdsgroepen gemiddeld gold. En 55-plussers die hun baan verliezen vinden veel moeilijker een nieuwe baan dan jongere werklozen.

Het wetenschappelijk instituut van het CDA publiceerde afgelopen week een studie naar de toekomst van de Nederlandse economie. Het is een zeer breed rapport, dat onder andere stilstaat bij de vraag hoe de positie van oudere werknemers kan worden versterkt. Een van de antwoorden van het CDA luidt: demotie.

Laat werknemers aan het einde van hun carrière een stapje terug doen, inclusief salarisverlaging. Compenseer zo verlies van arbeidsproductiviteit met lagere loonkosten. Demotie is een van de laatste taboes op de arbeidsmarkt en het is toe te juichen dat het CDA er over durft te beginnen.

Meer verlof
Dat wordt wel wennen voor Nederland; voor werknemers, maar ook voor werkgevers. In 2009 vroegen Europese economen en demografen Europese werkgevers naar de manieren waarop zij aan de ‘employability’ van oudere werknemers werken. Slechts 3% van de Nederlandse werkgevers noemde demotie als een optie. In Denemarken was dat 10% en in het Verenigd Koninkrijk zelfs 22%.

Schermafbeelding 2015-04-20 om 11.43.07

Welke strategie volgden de Nederlandse werkgevers dan wel? Ze gaven oudere werknemers meer vrije dagen. Met 31% was dat het meest gegeven antwoord. In geen ander land was dat percentage zo hoog.

Schermafbeelding 2015-04-20 om 11.42.59

Geen lager loon, maar wel meer verlof. Het klinkt buitengewoon sympathiek, maar het zorgt er natuurlijk ook voor dat oudere werknemers duurder zijn dan jongeren. Fijn voor wie het betreft, maar pech voor de groep als geheel.

Loonpiek
In combinatie met de bijna automatische loonstijgingen die in veel cao’s zijn opgenomen, leidt de afkeer voor demotie ertoe dat in Nederland de loonkosten blijven stijgen naarmate de werknemer ouder wordt. Volgens cijfers van de Oeso is Nederland met Frankrijk het enige land waar dat gebeurt. In bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk piekt het gemiddelde loon ergens tussen 40 en 50 jaar. In Nederland ligt de loonpiek zo ongeveer op het moment van pensionering.

Schermafbeelding 2015-04-20 om 11.42.50

Pas als we dat veranderen en het taboe op demotie doorbreken, zal de verhoging van de AOW-leeftijd zoden aan de dijk zetten.

 

(eerder hier)