Nieuwe cijfers veranderen het verhaal van de Nederlandse kopersstaking

Zo weinig nieuws als in de Miljoenennota stond dit jaar, zoveel zat in de begeleidende Macro Economische Verkenningen (MEV) van het Centraal Planbureau. Dat nieuws kwam niet regelrecht uit de koker van het CPB zelf, maar was het gevolg van een grote verbouwing bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. Sinds dit jaar wordt het bruto binnenlands product op een andere manier berekend. Een betere manier, meent het CBS zelf, met nieuwe bronnen en volgens nieuwe internationale afspraken.

Deze revisie van de nationale rekeningen, zoals de operatie heet, heeft grote gevolgen voor de belangrijkste kerncijfers van de Nederlandse economie. Zo blijkt het bbp zo’n 7% hoger te zijn dan het CBS eerder dacht. Daardoor is onze staatsschuld als percentage van dat bbp ook direct stuk draaglijker.

De revisie verandert ook het economische verhaal van de afgelopen crisisjaren. Daarom was de MEV van deze week – de eerste geschreven op basis van de nieuwe CBS-cijfers – zo interessant.

Eerder schreef het FD over de investeringen, die volgens de nieuwe cijfers veel minder zijn afgenomen dan eerder gedacht. De griezelige trend van steeds minder investeringen en daardoor steeds minder potentiële economische groei is in de nieuwe cijfers niet meer zichtbaar. Weer een zorg minder.

Zuinig

Er is nog een verhaal dat we moeten herschrijven: dat van het gedaalde beschikbare inkomen. Volgens de oude cijfers is er tussen 2008 en 2014 sprake van een daling van het totale beschikbare inkomen uit arbeid, met ruim 7%. Geen wonder dat de consument zo zuinig aan deed, geen wonder dat de consumptie jaar op jaar bleef krimpen en het stil werd in de winkelstraten.

Maar in de nieuwe MEV ziet het beeld er een stuk gunstiger uit. Het totale beschikbaar inkomen uit arbeid is tijdens de crisisjaren zelfs gestegen en zal in 2015 bijna 4,5% boven het niveau van 2008 uitkomen. Dat komt vooral door een grotere stijging in 2009. In dat jaar schafte toenmalig minister van Financiën Wouter Bos het werknemersdeel van de WW-premie af, in de hoop zo de economie te stimuleren. Volgens de oude methode steeg het beschikbaar arbeidsinkomen in 2009 met 4,4%. Na de revisie is dat bijna twee keer zoveel.

Schermafbeelding 2014-09-28 om 10.26.42

Dalende huizenprijzen

Dat betekent echter niet dat de consumptie zich de afgelopen jaren ook gunstiger heeft ontwikkeld. De oude en nieuwe consumptiecijfers verschillen marginaal. Waarom was de consument zo zuinig, als het beschikbaar inkomen zich gunstiger ontwikkelde dan gedacht? Het antwoord luidt: door de dalende huizenprijzen.

Voor dat antwoord moest het CPB eerst het economische model Saffier opstarten. De gegevens over inkomen, huizenprijzen en vermogen (bijvoorbeeld aandelen en spaargeld) werden door dat model gehaald, zodat de invloed van iedere factor op de consumptie kon worden bepaald. Uit deze exercitie blijkt dat de ontwikkeling van het beschikbaar inkomen tussen 2008 en 2015 een positief effect op de consumptie had en zal hebben. Alleen in 2013 drukte deze factor de consumptie.

Schermafbeelding 2014-09-28 om 10.27.03

Herstel

De dalende huizenprijzen hebben de consumptie juist in alle jaren sinds 2010 gedrukt. Aan de verzilvering van overwaarde, via nieuwe en hogere hypotheken, kwam een einde. Het aangename idee van eeuwig stijgende woningwaarde, werd vervangen door de angst dat het eigen huis onder water zou komen te staan.

Schermafbeelding 2014-09-28 om 10.26.50

De invloed van huizenprijzen op consumptie werkt met enige vertraging. Pas na pakweg anderhalf jaar, denkt het CPB, zie je dalende woningwaarde terug in de consumptie. Hetzelfde geldt voor herstel op de woningmarkt. Vandaar dat – de recente stabilisatie van huizenprijzen ten spijt – het CPB ook dit en volgend jaar nog een negatief effect op de consumptie verwacht.

Het eigen huis is dus de grote boosdoener. De winkelstraten zijn leeg en verlaten omdat woningen minder waard werden. Wat Nederlanders voor de crisis extra uitgaven, omdat in ieder huis een eigen pinautomaat leek te zitten, moesten ze na 2009, toen bleek dat huizenprijzen ook omlaag konden, extra bezuinigen. Dat is het verhaal van de kopersstaking van de afgelopen jaren. Althans, tot de volgende revisie bij het CBS.