In ingewikkelde tijden als deze moeten we teruggrijpen op onze klassiekers. Wat zegt Machiavelli over Trump? Wat staat er in A Letter Concerning Toleration van John Locke over religieuze tolerantie? Wat schrijft Spinoza over een politicus als Wilders, Montesquieu over Le Pen en wat zou Hannah Arendt vinden van de opkomst in Duitsland van een partij als Alternative für Deutschland?

Ik heb hun boeken op m’n nachtkastje gelegd en ga ze vast lezen. Maar welk boek moet ik pakken om Donald Trumps hoofdeconoom te begrijpen? Peter Navarro is hoofd van de National Trade Council. De professor heeft zelf ook een aantal boeken geschreven. Maar titels als Death by China (2011) en The Coming China Wars (2006) nodigen niet echt uit tot diepe studie. De achterflap is voldoende om te snappen hoe Navarro denkt: China heeft een handelsoverschot met de Verenigde Staten, en is daarom een bedreiging voor de Amerikaanse hegemonie.

De titel van Navarro’s volgende wordt vast: How Germany is killing us. Want dinsdag haalde de econoom hard uit naar Duitsland. Tegen de Financial Times vertelde hij dat de euro een ‘impliciete Deutsche Mark’ is, waarvan de waarde grof ondergewaardeerd is, zodat Duitsland een oneerlijk handelsvoordeel heeft. Duitsland speelt vals, vindt Navarro, want het houdt de euro kunstmatig goedkoop.

Welk boek moet ik pakken om deze tirade te begrijpen? Geen economieboek, want daarin zal ik geen verklaring vinden. De eurokoers is de afgelopen twee jaar gedaald. Maar eerder was het juist de VS die via het opkoopbeleid van de Fed de dollar kunstmatig goedkoop hield. Nu koopt de ECB obligaties op en is de euro weer wat goedkoper. Maar de Duitsers hebben zich juist met hand en tand verzet tegen dit ECB-beleid. Hen de gedaalde eurokoers in de schoenen schuiven is absurd.

Navarro is een echte Trump-man: het is nooit de schuld van de VS, altijd van het buitenland. Het Amerikaanse tekort op de handelsbalans wordt veroorzaakt door valsspelende Chinezen en Duitsers. In werkelijkheid is het tekort het logisch gevolg van Amerikaanse overconsumptie. Wat je wel koopt, maar niet zelf maakt, moet je (per saldo) importeren. Minder lenen, minder uitgeven, alleen daarmee gaat het tekort omlaag. Alle economen weten dat, behalve Trumps hoofdeconoom.

Welk boek daar bij past? Dat moet een sciencefiction boek zijn. Bijvoorbeeld het briljante Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams, met daarin het buitengewoon krachtige ‘Somebody Else’s Problem field’. Gooi dit krachtveld ergens overheen, en het wordt onzichtbaar. Want wie let er nou op iemands anders probleem? Zeer bruikbaar als straks na jaren Trumponomics de staatsschuld van de VS is geëxplodeerd en het bijbehorende handelstekort ook. Iemands anders probleem, want Trump noch Navarro kunnen er niets aan doen.

FD

Naschrift: 

Oud-minister Bert de Vries stuurde n.a.v. deze column een bericht naar het FD:

Het aplomb waarmee Mathijs Bouman in zijn column van 1 februari beweert dat er geen economieboek te vinden is dat de opvatting van Trumps economisch adviseur bevestigt, dat de concurrentie­positie van Duitsland door de koers van de euro grof wordt ondergewaardeerd, doet niet onder voor de populistische wijze waarop deze boodschap door Trump en de zijnen wordt verkondigd.

In zijn veel geprezen boek The Shifts and the Shocks; What we’ve learned – and still have to learn – from the Financial Crisis legt de alom gerespecteerde commentator van de Financial Times, Martin Wolf, het namelijk keurig uit. De koers van de euro wordt bepaald door de gemiddelde concurrentiekracht van de eurozone. Dat betekent dat de bovengemiddelde concurrentiekracht van Duitsland en Nederland er fors door onderschat wordt en die van de zuidelijke lidstaten erdoor wordt overschat.

Het onmiskenbare bewijs daarvan vormen de langdurige grote betalingsbalansoverschotten van Duitsland en Nederland. Dat is wellicht een ongemakkelijke waarheid. Maar het helpt niet erg om de boodschapper daarvan te betichten van pure domheid. Zelfs niet als er goede redenen zijn om die boodschapper te verdenken van weinig begrip voor de problemen, die door deze situatie worden veroorzaakt.

Bert de Vries, oud-minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

Ik kreeg ook andere reacties met deze strekking. Duitsland heeft een overschot op de handelsbalans, dus de euro is voor Duitsland te goedkoop. Maar dat is niet wat Navarro Duitsland verwijt. Hij vindt dat de Duitsers valsspelen, dat ze de euro manipuleren om zo hun export te bevorderen. Dat kan Duitsland natuurijk helemaal niet, want het monetaire beleid is uitbesteed aan de ECB, waar Duitsland een minderheidsstem heeft. (En zoals ik in mijn column schreef: juist de Duitse ECB-ers hebben zich verzet tegen het lage rente- en opkoopbeleid van de ECB, als de euro al goedkoop is t.o.v. de dollar (een bewering waar je trouwens ook best vraagtekens bij kunt zetten) dan komt dat niet door Duits beleid.

De ‘manipulatie’ waar Duitsland zich schuldig aan maakt, bestaat dus slechts uit deelname aan de monetaire unie. Maar dat manipulatie noemen is waanzin.

Blijft staan dat Duitsland een overschot op de handelsbalans heeft. Hogere lonen, meer binnenlandse bestedingen, dat zijn de mechanisme waarmee dit kan worden verminderd. Je kunt dus best vinden dat het Duitse loonmechanisme stroef werkt, of de Duitse keuze om nu veel te sparen voor de vergrijzing en met een overschot op de begroting iets te doen aan de staatsschuld van zo’n 70% van het bbp (ruim boven het EMU-plafond). Maar de verwijten van valsspelen van Navarro zijn nergens op gebaseerd.