‘Ik wil een fles van je beste wijn en zeg de kok zijn allerbeste gerecht te bereiden.’ Het is de taal van de relaxte multimiljonair die een toprestaurant inloopt. Als geld geen rol speelt, hoef je de menukaart niet te zien, want wie van alles het beste bestelt heeft nooit last van keuzestress.

Armoedzaaiers als u en ik hebben die luxe niet. Wij zijn veroordeeld tot het nauwkeurig spellen van de menukaart. Oesters zijn lekker maar duur, varkenssaté is goedkoop maar ongezond. De Bordeaux is onbetaalbaar, maar van de huiswijn krijg je hoofdpijn. Het kost veel denkkracht om de juiste keuze te maken — als ons dat al lukt.

Gelukkig maar dat we bij echt belangrijke zaken niet hoeven te kiezen. Bij ons pensioen, bijvoorbeeld. Iedere werknemer zit verplicht bij het pensioenfonds dat bij zijn bedrijf of sector hoort. Switchen is verboden. De polder heeft al voor ons gekozen, dus van keuzestress heeft niemand last.

Toch zijn er onverlaten die vinden dat we ons pensioenfonds wel moeten kiezen. In het pensioenstelsel van de toekomst zou de deelnemer zelf moeten beslissen bij welk fonds hij spaart. Geen gedwongen winkelnering meer. Vakbonden, pensioenbesturen en sommige politici vinden dat een buitengewoon slecht idee. Mensen willen helemaal niet kiezen, zeggen zij. Mensen willen gewoon het beste pensioen. Bovendien blijkt uit gedragsonderzoek dat mensen vaak verkeerde keuzes maken. Dat moeten we niet willen.

Maar volgens mij moeten we het juist wel willen. Of mensen kiezen leuk vinden of perfect kunnen, heeft er niets mee te maken. Vrije keuze dwingt de pensioenfondsen om een goed pensioen tegen zo weinig mogelijk premie te leveren.

We kiezen niet omdat dat leuk is, maar omdat het discipline afdwingt. Want vergis u niet, wie iedere dag zonder op de prijs te letten vraagt om de beste wijn en het beste gerecht, krijgt na verloop van tijd waterige wijn en inferieur eten. En een duur pensioenfonds met een verwaterde dekkingsgraad en inferieure indexatie. Keuzevrijheid is de productiefactor die kwaliteit en efficiëntie genereert.

In de supermarkt liggen dertig verschillende soorten chocoladerepen omdat smaken verschillen en kiezen soms dus leuk is. Maar er staan ook vijf merken vrijwel identieke halfvolle melk in de koeling, omdat de supermarkt onze keuzevrijheid gebruikt om de melkfabrikant te disciplineren. Melk kiezen is voor de klant niet leuk, maar wel noodzakelijk.

Moeten we dan straks allemaal avonden studeren op welk pensioenfonds het beste is? Welnee, dat is het mooiste van keuzevrijheid: wie niet wil kiezen kan meeliften op de disciplinerende keuzes van anderen. Ik ben nog nooit van ziektekostenverzekeraar of stroomaanbieder veranderd, want ik weet dat de keuzevrijheid van andere klanten mijn aanbieder disciplineert. Wat wil je nog meer?