De ECB maakt ons niet arm

Nee, ook van mij had het niet gehoeven. Het monetaire beleid is ruim genoeg en de Europese economie staat niet op instorten. De nog lagere rente en het nog grotere opkoopprogramma dat ECB-president Mario Draghi vorige week bekendmaakte verstoort de prijzen op financiële markten en neemt de druk om echt te hervormen weg.

Maar daar werd in Nederland niet over geklaagd. Nee, hier ging het over de pensioenen. Mario Draghi straft verstandige landen met volle pensioenpotten, zoals Nederland, en helpt kortzichtige schuldenlanden, zoals Italië.

Maar hoe dan precies? Pensioenvermogen wordt in principe door twee gevaren bedreigd: onverwacht hoge inflatie, waardoor de koopkracht van het vermogen tegenvalt, en lage beleggingsrendementen waardoor het vermogen zelf te weinig groeit. De inflatie is de afgelopen jaren alleen maar meegevallen. Sinds de invoering van de euro bedroeg de inflatie in het eurogebied gemiddeld 1,8%. Dat is precies de ‘onder-maar-dichtbij-2%’, die de ECB beloofde, dus dat kan het pensioen niet hebben geschaad. Sinds het aantreden van Draghi in 2011 was de inflatie slechts 1,1%, een regelrechte meevaller voor ons pensioen.

Dan het beleggingsrendement: gaat dat omlaag door het ruime monetaire beleid van de ECB? In principe niet, want dat rendement hangt niet af van de rente, maar van het rendement van kapitaal. Het ECB-beleid maakt krediet goedkoper en beïnvloedt zo het relatieve rendement van verschillende beleggingen (bijvoorbeeld van spaargeld ten opzichte van aandelen), maar niet het absolute rendement. Hoeveel kapitaal oplevert hangt af van zaken als economische groei, van technologische ontwikkeling, van arbeidsproductiviteit en ondernemerschap. Mocht het ECB-beleid daar al invloed op hebben, dan is die positief. Als Draghi’s lage rente de economie aanzwengelt, dan stijgt het rendement op kapitaal. Je hoort dan ook geen pensioenfondsen klagen dat de ECB hun beleggingsrendement schaadt.

Waarom brengt het ECB-beleid onze pensioenfondsen dan toch in problemen? Dat is vanwege de rekenrente. Pensioenfondsen moeten hun verplichtingen berekenen aan de hand van de marktrente. Hoe lager de rente, hoe lager de dekkingsgraad en hoe groter de kans op kortingen. Dat komt niet door Draghi, maar door de onhandige manier waarop wij ons pensioen hebben georganiseerd. De combinatie van collectieve pensioenpotten en nominale pensioenbeloftes, maakt rekenen met de marktrente noodzakelijk. Bovendien hebben veel pensioenfondsen in het verleden de dekkingsgraad niet of te weinig verzekerd tegen rentedalingen. Ze gokten ten onrechte op hogere rente en betalen daarvoor nu de prijs.

We hebben een pensioenstelsel gebouwd dat zeer kwetsbaar is voor lage rente. Dat is niet de schuld van Draghi, maar echt alleen van onszelf.

(FD)