Vergeet al het geneuzel over ‘twee opeenvolgende kwartalen met krimp’. Een recessie is pas een recessie als de werkloosheid omhoogschiet. Pas als krantenkoppen reppen van massaontslagen, is de economie echt in mineur.
De Amerikanen snappen dat. Coronacrisis? Ontsla zo veel mogelijk werknemers en laat ze een uitkering aanvragen. De wekelijkse WW-aanvragen in de VS zijn dan ook ongekend hard omhooggeschoten. Inmiddels staat de teller op een ongekende 22 miljoen werkloosheidsaanvragen in drie weken tijd. Dolle paniek op de arbeidsmarkt, maar beleidsmakers weten in elk geval wat er aan de hand is: de VS zitten in een diepe recessie.
Kom daar maar eens om in Nederland. Ook onze statistici proberen natuurlijk de arbeidsmarktcijfers bij te houden, maar hier is het beeld veel troebeler. Toen het Centraal Bureau voor de Statistiek deze week het maandelijkse cijfer naar buiten bracht, bleek de werkloosheid zelfs te zijn gedaald!
In februari waren er in Nederland nog 274.000 mensen werkloos. In maart was dat gedaald naar 273.000. Als aandeel van de beroepsbevolking bedroeg de werkloosheid in maart 2,9%. Dat is het laagste percentage in vele decennia.
Dat is nogal maf. Want in maart sloeg het coronavirus in Europa hard toe. Halverwege die maand ging Nederland ‘intelligent’ op slot en sindsdien staan alle ondernemers in crisisstand. Waarom zien we daar niets van terug in het werkloosheidscijfer?
Dat heeft drie redenen. Allereerst werden de enquêtes waarop dit cijfer is gebaseerd deels voor de lockdown gedaan. Welk deel precies, dat kan het CBS niet vertellen, maar er zijn dus mensen die vrolijk vertelden dat ze gewoon werk hadden, en die na het afnemen van de enquête toch hun baan verloren.
Want ja, het werkloosheidscijfer wordt bepaald aan de hand van een enquête. Zo gaat dat overal in de wereld. Heeft u werk? Wilt u werken? Zoekt u actief? En bent u direct beschikbaar? Dat zijn de vragen die het CBS maandelijks stelt. Alleen degene die ‘nee’, ‘ja’, ‘ja’, ‘ja’ antwoordt, telt officieel als werkloos.
Dat is normaal gesproken een prima methodiek, maar misschien niet in coronatijd. De economische neergang is nu heel plotseling en komt doordat de overheid hele sectoren verbiedt te produceren. Mensen die nu hun baan verliezen zijn niet meteen op zoek naar nieuw werk. Ze wachten liever af of hun oude baan snel weer beschikbaar komt. Maar wie niet actief zoekt, telt niet mee als werkloze.
Is er dan wel een toename van de mensen die niet werken, maar ook niet zoeken? Jazeker. Deze groep valt onder de categorie ‘niet-beroepsbevolking’ (samen met bijvoorbeeld huisvrouwen/mannen en gepensioneerde 75-minners) en die groep groeide in maart met 19.000. Er zijn nu dus meer niet-actieven op de arbeidsmarkt dan voor de virusuitbraak.
We kunnen ook op de Amerikaanse manier kijken: hoeveel WW-uitkeringen zijn er bij gekomen? In maart kwamen er volgens het UWV per saldo 10.200 mensen met een werkloosheidsuitkering bij. Het is een behoorlijke stijging, maar niet bepaald van het Amerikaanse paniekniveau.
Dat komt omdat de overheid hier juist probeert werkloosheid te voorkomen. De NOW-regeling van minister Wouter Koolmees is erop gericht dat mensen waarvoor tijdelijk geen werk meer is, toch hun baan behouden. Hoeveel mensen zijn door NOW nu verborgen werkloos? Ik weet het niet. In elk geval zijn er volgens het UWV nu al ruim 94.000 werkgevers die deze loonsubsidie hebben aangevraagd, dus het gaat om veel meer mensen dan uit de andere werkloosheidscijfers blijkt.
Ten slotte is er ongetwijfeld ook een grote groep werknemers voor wie even geen of minder werk is, maar voor wie het bedrijf ook geen NOW aanvraagt. Tijdens de kredietcrisis bleken er verrassend veel bedrijven te zijn die op deze manier ‘arbeid oppotten’. Ook deze werklozen-met-een-baan tellen in de officiële cijfers niet mee.
Zo varen we in deze crisis feitelijk zonder ons werkloosheidskompas. Misschien moeten de officiële instanties (CBS, UWV, CPB) tijdelijk een nieuw ‘coronawerkloosheidscijfer’ berekenen. Publiceer dat dan net als de Amerikanen iedere week. De economische pers zal er graag over rapporteren.