Het is officieel: de Nederlandse arbeidsmarkt is nu gespannen. Volgens de ‘Spanningsmeter’ van het Centraal Bureau voor de Statistiek verdiende de situatie eind 2016 geleden nog de kwalificatie ‘niet gespannen’. Gedurende 2017 was er sprake van ‘toenemende spanning’. En we eindigden dat jaar met een ‘gespannen’ arbeidsmarkt. Dat is voor het eerst sinds 2008.
Het CBS stelt deze gespannen situatie vast door te kijken naar het werkloosheidspercentage en het aantal vacatures als percentage van de gemiddelde werkgelegenheid. De eerste indicator is snel gedaald, de tweede gestegen, het resultaat is een gespannen arbeidsmarkt. Maar om dat te weten hoef je eigenlijk geen sommetjes te maken. De spanning kun je ook zo voelen, door met ondernemers en personeelsfunctionarissen te praten. Dan gaat het al snel over onvervulbare vacatures, dure wervingsacties en haastig opgestarte scholingstrajecten.
Het lijkt wel 2006. Momenteel zijn er in Nederland achttien werklozen voor iedere tien vacatures. Dat is precies dezelfde verhouding als in de tweede helft van 2006. En ook toen raakte men niet uitgesproken over de hoogspanning op de arbeidsmarkt.
‘Werkgevers schreeuwen om mensen’, kopte deze krant in de herfst van 2006. En: ‘Aantal vacatures op recordniveau’. Het ging dat najaar over premies van €500 die werden betaald aan sollicitanten en over accountantskantoren die van de zaterdag een werkdag maakten. Maar vooral ging het over het nijpende gebrek aan vakmensen. Vooral in de ICT, de bouw en de horeca.
Anno 2017 zijn het weer precies deze drie sectoren waarin de krapte het meest wordt gevoeld. Aan ICT’ers is een schreeuwend gebrek; van elke 1000 banen in deze sector staan er nu 57 open. Dat is zelfs nog iets meer dan de 55 vacatures per 1000 banen van twaalf jaar geleden. In de bouw zijn er op iedere 1000 banen 46 vacatures. En in de horeca staat deze zogenoemde vacaturegraad op 41. Dat was in 2006 respectievelijk 44 en 39.
Alsof er nooit een crisis is geweest. Twaalf jaar geleden zagen we grote tekorten. Daarna is iedereen in overlevingsstand gegaan vanwege de recessie. En nu we weer uit de crisis zijn, zijn ook de tekorten weer gewoon terug.
Eerlijk gezegd vind ik dat nogal schokkend. Want wat hebben ondernemers, managers en beleidsmakers al die jaren gedaan? Waarom is er in de tussentijd geen structureel beleid gemaakt om iets aan de potentiële tekorten te doen? Nederland heeft zich door de crisis in slaap laten sussen. We hebben vooral afgewacht, zo lijkt het. Zelfs van het meest voor de hand liggende mechanisme, relatieve loonveranderingen, werd nauwelijks gebruikgemaakt. Wie krapte in de sector wil bestrijden, zal stevig moeten betalen. Alleen zo worden jongeren naar de juiste opleidingen geloodst, kiezen schoolverlaters voor sectoren met schaarste en worden werknemers uit krimpsectoren weggelokt. De cijfers over loon- en baangroei tussen 2006 en nu laten zien dat dit mechanisme in Nederland zeer gebrekkig werkt.
Want waar gingen de lonen het hardst omhoog? In de financiële sector, waar de vacaturegraad juist enorm daalde en de werkgelegenheid afnam. Precies in deze sector, die geen mensen aan moest trekken maar juist af moest stoten, steeg het maandloon (exclusief overwerk) sinds 2006 met maar liefst 39%. In de horeca, waar ondanks een enorme groei van de werkgelegenheid de vacaturegraad toch opliep, stegen de lonen slechts met 15%. Horeca was daarmee de marktsector met de laagste loongroei.
In de ICT stegen de lonen redelijk, waardoor wel wat nieuwe werknemers werden aangetrokken, maar lang niet genoeg om de vacaturegraad te laten dalen. ICT’ers gingen er gemiddeld minder op vooruit dan werknemers in de industrie, waar de werkgelegenheid sinds 2006 kromp en de vacaturegraad relatief laag was en is.
Al met al lijkt er in Nederland nauwelijks een relatie te zijn tussen schaarste, banengroei en loonstijging. De spanning op de arbeidsmarkt loopt op, maar niemand slaagt er in het ventiel open te draaien. Kom op ondernemers, als je echt kans wil maken op die schaarse computerexpert, timmerman of chef-kok, trek dan ruimhartig de portemonnee!