Drie vlokjes sneeuw en de treinen rijden niet meer. Wissels vriezen vast, locomotieven weigeren dienst. Duizenden reizigers staan stampvoetend op de perrons. Afspraken worden gemist, bijeenkomsten afgelast en kantoortuinen blijven leeg.
Voor de Tweede Kamer is de maat vol. De minister moet met spoed optreden, lieten de parlementariërs aan de media weten. Ikzelf stond vorige week donderdag ook een goed deel van de dag te vernikkelen op tochtige stations. Het congres in Utrecht waar ik werd verwacht, heb ik nooit bereikt. Ik doodde de tijd luisterend naar het radiootje in mijn mobiele telefoon en werd getroost door de verontwaardiging van politici.
De minister is aan zet
We hadden de NS nooit moeten verzelfstandigen, wist het ene boze Kamerlid. De splitsing van ProRail en NS is de oorzaak van alle ellende, vond een ander. We moeten ProRail onderbrengen bij Rijkswaterstaat, suggereerde een derde. Over één ding waren ze het allemaal eens: de minister is aan zet. Er moet nu door de politiek worden ingegrepen. De chaos op het spoor heeft lang genoeg geduurd. ‘Ik wil weten waarom de treinen in Zwitserland en Japan wel op tijd rijden’, eiste een VVD’er.
Een prima vraag, waar ik het antwoord ook wel op zou willen weten. Eén ding weet ik al wel: de reden van de punctualiteit in die landen is niet dat de minister zich op dagbasis met de treinen bemoeit. Het Zwitserse spoorwegbedrijf werd in 1999 verzelfstandigd. Net als bij ons bleven de aandelen in overheidshanden. In Japan geldt dat voor een deel van de tientallen spoorwegbedrijven die het land telt ook. De grootste daarvan zijn echter volledig geprivatiseerd. De Shinkansen, de beroemde Japanse hogesnelheidstrein, wordt gerund door de op winst gerichte bedrijven, met een notering aan de beurs van Tokio.
‘Neoliberalen’
Zomaar een idee: misschien rijden de Japanse treinen wel zo stipt omdat de politiek zich er juist niet mee bemoeit. Misschien zijn er zo weinig vertragingen omdat de aandeelhouders dat niet zouden pikken.
Ik maak me vast niet populair met deze hypothese, want in Nederland wordt tegenwoordig ieder probleem geweten aan ‘neoliberalen’ en andere ‘vrijemarktfundamentalisten’.
Harembroeken en de kerstman
Er gaat geen week voorbij of er verschijnt in een van de grote kranten wel een lang opiniestuk waarin het neoliberalisme als de oorzaak van alle kwaad wordt gepresenteerd. Deze kredietcrisis heeft ons laten zien dat het marktmodel faalt. Geloof in marktwerking is eind 2010 net zo uit als harembroeken en de Kerstman. Weer helemaal in is de strenge, sturende overheid, die met gezag en daadkracht problemen oplost.
Het is een droevig misverstand. Want waar de markt soms in de fout gaat, faalt de overheid structureel. Toen ik afgelopen donderdag naar Utrecht moest, wilde ik eigenlijk de auto nemen. Maar de verkeersinformatie bracht me op een ander idee. Er stond in de ochtend 595 kilometer file op de rijkswegen. Het was de op acht na ergste spits ooit.
Geen excuus
Maar ik heb de Kamerleden niet gehoord over deze enorme misser van Rijkswaterstaat, waar men volgens eigen zeggen ‘werkt aan vlot en veilig verkeer’. Iedere ochtend en iedere avond loopt de dienstregeling op de snelwegen in de soep. Bij sneeuw, maar ook bij alle andere weertypen. We krijgen nooit een excuus, en hebben geen recht op schadevergoeding.
Het is de standaardkwaliteit van overheidsproductie. De politie lost nog geen kwart van de overvallen op. In ziekenhuizen sterven jaarlijks ongeveer 1900 mensen door vermijdbare fouten. Leerlingen verlaten hun school zonder startkwalificatie. Voor sociale huurwoningen zijn enorme wachtlijsten. Het is een waanidee om te denken dat de treinen op tijd gaan rijden als de overheid zich er intensief mee gaat bemoeien. Ik gok eerder op het tegendeel.