De negatieve rente gilt keihard in ons oor. Maar wat is precies de boodschap?

Nog nooit leende de Nederlandse staat zo goedkoop. Eind vorige maand veilde het ministerie van Financiën voor een kleine anderhalf miljard euro aan 10-jaars obligaties. De effectieve rente op deze lening bedroeg gemiddeld -0,205% per jaar. Negatief dus. De beleggers betalen voor het voorrecht om hun geld tien jaar bij de overheid te stallen. Dat is niet voor het eerst, maar nog nooit was de prijs zo hoog. In 2029 krijgen ze hun geld terug, maar met een gegarandeerd verlies van in totaal ruim 2%.

Onze schatkist is een bewaardienst geworden voor pensioenfondsen en andere beleggers. Wie risicoloos wil sparen moet geld meebrengen. Dat is een onnatuurlijke situatie, want in essentie zeggen de financiële markten ermee dat nu consumeren goedkoper is dan straks consumeren. Wachten met je geld uitgeven heeft een negatieve opbrengst.

‘Dit sluit niet aan bij de normale voorkeuren. Normaal gesproken is nu meer waard dan straks’

Dat sluit niet aan bij de normale voorkeuren van mensen. Normaal gesproken is nu meer waard dan straks. Een ijsje vandaag is lekkerder dan een ijsje over een jaar. Uitstel van consumptie zou beloond moeten worden, niet beboet. Wie pas later geld krijgt, maar toch nu al iets wil kopen, is in de regel bereid daarvoor te betalen.

Dat laatste is – ondanks de negatieve risicoloze rente – nog dagelijks te zien. De rente op consumptief krediet bijvoorbeeld, bedraagt gemiddeld nog altijd 3,8%, zo blijkt uit cijfers van De Nederlandsche Bank. Dat percentage is de risicopremie die geldverstrekkers eisen, en Nederlanders zijn blijkbaar nog altijd bereid dergelijke positieve rentes te betalen. Ook huizenkopers betalen positieve rentes voor hun hypotheek. En bedrijven moeten rente betalen voor zakelijk krediet. De commerciële rentes zijn wel laag, maar niet negatief.

Alleen als banken onderling geld bij elkaar stallen wordt daar wel een negatieve prijs voor gerekend. De 3-maands euribor is al jaren negatief. Niet toevallig zo ongeveer sinds de Europese Centrale Bank de deposito-rente voor banken negatief maakte. Hebben we daarmee meteen ook de oorzaak van de negatieve risicoloze rente te pakken? Je zou bijna denken van wel. Behalve de negatieve deposito-rente heeft ook het opkoopprogramma van de ECB de rente onmiskenbaar gedrukt. Het laagterecord van deze week kan misschien zelfs worden toegeschreven aan de kandidatuur van Christine Lagarde als nieuwe ECB-president, want de verwachting is dat zij het zeer ruime monetaire beleid van haar voorganger zal willen voortzetten.

‘Het ECB-beleid is eerder een symptoom dan een oorzaak. De centrale bank leidt niet in deze dans, maar volgt de trend van dalende rente’

Maar zoals Coen Teulings vrijdag helder in deze krant uiteenzette: het ECB-beleid is eerder een symptoom dan een oorzaak. De centrale bank leidt niet in deze dans, maar volgt de trend van al verder dalende rente, die kort na de eeuwwisseling werd ingezet. De westerse wereld en een goeddeel van Azië bereiden zich voor op de vergrijzing en dat leidt tot enorme spaaroverschotten. De rente is niet laag omdat de ECB dat wil, maar omdat miljarden mensen nog even snel proberen hun pensioen veilig te stellen en bedrijven huiverig zijn geld te lenen en grote investeringen te doen.

Een prijs is niets anders dan een pakketje informatie over vraag en aanbod, en voor de rente is dat niet anders. Ontcijferen wat de negatieve risicovrije rente ons probeert te vertellen is niet moeilijk. Jullie sparen te veel en investeren te weinig, luidt de boodschap.

‘De boodschap is niet moeilijk: jullie sparen te veel en investeren te weinig’

De negatieve rente schreeuwt ons toe: ‘Dit is het uitgelezen moment om noodzakelijke investeringen te doen. Nog nooit was het zo goedkoop.’ De dijken moeten versterkt, de energiesector moet helemaal om, er moeten windmolenparken komen en zonneweides. Bedrijven moet hun fabrieken versneld robotiseren en hun diensten digitaliseren. We hebben een hogere arbeidsproductiviteit nodig, dus veel investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Dat kost allemaal reuze veel geld, maar juist geld is nu goedkoper dan ooit.

Ja, ik ben ook voor gezonde overheidsfinanciën en snap wel bedrijven solvabel moeten zijn. Maar negatieve rente is een signaal dat we niet kunnen negeren. Als we nu niet massaal gaan investeren in zaken waarvan we weten dat we ze straks nodig hebben, wanneer dan wel?

(FD)