Een overheidsrapport lezen is meestal geen pretje. Het jargon, de dubbelhartigheid, de enerzijds-anderzijds-schrijfstijl, het ontwijken van de echte antwoorden — ik voel woede, onmacht, walging. Na iedere paragraaf wordt de neiging groter om mijn oogballen uit mijn schedel te trekken en tegen de muur te pletten.
Maar soms doe ik een dansje. Ik neem het rapport in mijn armen en wals door de kamer. Tadadadada, tam tam, tam tam. Lachend en zingend van plezier. Ze snappen het! En ze schrijven het ook echt op.
Afgelopen weekend walste ik met het mooiste meisje uit de klas: het Eindrapport IBO Zelfstandigen Zonder Personeel. Maandenlang had ze hard-to-get gespeeld. We hadden eigenlijk al een afspraakje in 2014. Maar de ambtenaren die het Interdepartementale Beleidsonderzoek (IBO) uitvoerden, bleven maar knutselen aan haar dansjurkje. Pas in april was het klaar. Vervolgens nam het kabinet ruim de tijd voor een reactie. De datum van het bal werd steeds uitgesteld. Tot afgelopen vrijdag, toen de debutante naar buiten trad.
De eerste pasjes gaan nog stroef. Maar vanaf pagina 72 begint het rapport te swingen. De ambtenaren zeggen waar het op staat. Ze tekenen een horizontale lijn op het papier, en schrijven links ‘zelfstandige’ en rechts ‘werknemer’. Links is er geen sociale bescherming, rechts juist wel. Dit is de traditionele verdeling van de arbeidsmarkt: Je bent of een zelfvoorzienende ondernemer, of een onmondige werknemer. Andere smaken zijn er niet.
Maar dan trekken de ambtenaren nog een lijn, van boven naar onder: een nieuwe dimensie. Bovenaan zetten ze: ‘zelfredzaam’, onderaan: ‘afhankelijk’. Dan schrijven ze: ‘Er zijn ook afhankelijke zelfstandigen (met te weinig bescherming) en er zijn ook zelfredzame werknemers (met te veel bescherming)’.
De dans begint. Want dit is waar het om gaat: het relevante onderscheid is niet dat tussen werknemer en ondernemer, maar dat tussen afhankelijk en zelfredzaam.
Sociale bescherming moet er zijn voor wie het nodig heeft, en voor anderen niet. Op dat principe moet het sociale stelsel voor de eenentwintigste eeuw worden gebouwd. Het onderscheid werknemer-ondernemer is passé.
VVD en PvdA durven deze nieuwe dimensie niet in te gaan. Beide partijen houden vast aan hun eendimensionale, horizontale wereldbeeld. De VVD is er voor de ondernemer, de PvdA voor de werknemer. Voor de verticale werkelijkheid van hulpeloze ondernemers of zelfredzame werknemers is in dat wereldbeeld geen plaats.
Daarom doet dit kabinet niets. De muziek blijft uit, alle dansers staan beteuterd aan de kant.
We moeten nog even geduld hebben. De volgende formatie moet een dansfeest worden, op een dansvloer met twee dimensies.
Lees ook:
Onzelfstandig
Iedereen een vaste baan
Versoepeling ontslagrecht, en wel daarom