Margrethe Vestager is ongetwijfeld populairste eurocommissaris van dit moment. De Deense bestiert het Directoraat-generaal Mededinging van de Europese Commissie. Zij oordeelt over marktmacht, kartels en oneerlijke concurrentie. Met een knip van de vinger legt Vestager miljardenboetes op aan de grootste bedrijven van onze tijd.
Zoals afgelopen week, toen ze een boete uitdeelde aan Google van ruim €4,3 miljard, voor het overtreden van marktregels. Met het besturingssysteem Android voor smartphones heeft het Amerikaanse bedrijf een machtspositie opgebouwd en die misbruikt het om telefoonaanbieders te verplichten de Google-zoekmachine en -browser te gebruiken. Eerder pakte Vestager ook al giganten als Apple en Amazon aan. Chipfabrikant Qualcomm kreeg een enorme boete. En ook Starbucks, Fiat en Gazprom liggen onder vuur.
Mocht u ooit gevraagd worden om eurocommissaris te worden: probeer altijd de portefeuille van Vestager te krijgen. Want de mededingingscommissaris heeft meer macht dan alle andere eurocommissarissen bij elkaar. Zij (of hij) is aanklager, jury en rechter in één persoon en doet de grootste en machtigste bedrijven sidderen van angst. Het publiek houdt van politici met macht. Toen Neelie Kroes het DG bestierde was ze ook bijzonder populair. Onze eigen IJzeren Dame durfde het monopolie van Microsoft aan te pakken! Later, als tandeloze commissaris voor ICT, was ze gewoon weer een impopulaire eurocraat.
Het is dus waarschijnlijk niet de persoon, maar de macht die deze eurocommissaris zo vol in de schijnwerpers zet. De Europese Commissie heeft de middelen om de positie van ’s werelds grootste bedrijven aan te tasten en dat valt op. Vooral omdat de traditionele voorvechter van vrije marktwerking en anti-kartelmaatregelen, de Verenigde Staten, het al een tijdje af laat weten.
Een eeuw geleden ontmantelde de Amerikaanse marktautoriteit het machtige Standard Oil. Het oliebedrijf van John D. Rockefeller werd in 34 stukken opgebroken. Maar aan de minstens zo dominante positie van bedrijven als Google, Facebook en Amazon, lijkt de Amerikaanse overheid niets te willen doen. Dat vuile werk wordt overgelaten aan Europa.
Toch was Europa tot voor kort juist het continent waar kartels, staatssteun andere vormen van marktbederf als business-as-usual golden. Ondernemers die beschutting zochten tegen de gure wind van de concurrentie, die de markt wilden verdelen met hun concurrenten, die de overheid wilden verleiden tot het geven van enorme subsidies, die moesten niet de VS, maar in Europa zijn. Maar die tijd lijkt nu toch echt voorbij.
Vorige maand verscheen een studie die laat zien dat niet de VS, maar de EU de beschermer van de eerlijke marktwerking is geworden. Thomas Philippon en German Gutierrez zijn twee economen van de Stern Business School in New York, die een artikel publiceerde met de titel: “How EU markets became more competitive than US markets”. De onderzoekers laten zien dat op de Europese markt de marktmacht van bedrijven minder is, de overwinsten geringer zijn en de toetredingsbarrières voor nieuwe bedrijven lager. Tot de jaren negentig van de vorige eeuw liep de VS hierin juist voorop.
Politieke voorkeuren zijn een belangrijke verklaring voor deze omslag. Waar de Amerikaanse politiek al meer in de greep kwam van het lobbyende grootbedrijf, kreeg men in Europa juist meer oog voor de consument. In de VS daalde het aantal rechtszaken dat de overheid startte tegen bedrijven die hun marktmacht misbruikten tot vrijwel nul. In Europa ging juist meer procederen. Ook bij de omvang van de kartelboetes is de omslag te zien: eind vorige eeuw gaven de Amerikanen hogere boetes dan Europa. Inmiddels loopt de EU voorop. En het gaat daarbij heus niet alleen om Amerikaanse bedrijven. Ook Europese kregen de afgelopen decennia al grotere kartelboetes om de oren.
De afgelopen twintig jaar is er sprake van een ‘opzienbarende omkering’, schrijven de economen. Niet de Amerikaanse, maar de Europese politici zijn ‘ werelds belangrijkste de voorvechters van eerlijke concurrentie. Vestager is niet alleen de held van Europa, maar van de hele wereld.