Rijken profiteren het meest van het lage btw-tarief

Kent u die mop van dat lage btw-tarief dat omhoog ging? Juist, dat bleef gewoon laag. Zo ging het in elk geval de afgelopen jaren. Al in 2004 pleitte Frits Bolkestein voor het verhogen van het btw-tarief voor de arbeidsintensieve diensten van kleermakers en kappers. Bolkestein deed dat niet als Nederlands politicus, maar als Eurocommissaris verantwoordelijk voor de interne markt en belastingen.

In 2000 had Brussel het namelijk mogelijk gemaakt om te experimenteren met de lage btw voor ambachten. Nederland was daarmee aan de slag gegaan en had de diensten van kappers, kleermakers, fietsenmakers, schilders en stukadoors overgeheveld naar het lage tarief. Maar volgens Bolkestein was het experiment mislukt. Er waren niet meer banen gecreëerd in deze sectoren, zo bleek uit een evaluatie.

In de gordijnen
Maar Nederland verzette zich heftig. Lobbygroepen vlogen in de gordijnen en politiek Den Haag stelde zich als één man op achter het lage tarief. Het Centraal Planbureau kwam met een eigen onderzoek waaruit bleek dat de btw-verlaging grotendeels was doorberekend aan de klant (door schilders wat meer dan door kleermakers, zie grafiek), en wel degelijk tot meer werk had geleid. Bolkestein zou later bakzeil halen; het experiment werd permanent beleid.

Schermafbeelding 2015-06-28 om 19.15.16

In 2012 volgde een nieuwe aanval op het lage tarief, ditmaal vanuit Den Haag zelf. Staatssecretaris van Financiën Frans Weekers stelde voor om het lage tarief te verhogen van 6% naar 8%. Uiteindelijk zou het helemaal kunnen worden afgeschaft. Maar na een storm van protest trok hij het voorstel weer snel in.

Een warme zomer wacht
Zijn opvolger Eric Wiebes waagt een nieuwe poging. Deze week lekte via NRC Handelsblad een onderdeel van het nieuwe belastingplan uit, waarin het lage tarief voor alle goederen en diensten (behalve voedsel), wordt opgetrokken naar 21%. Ook nu loeien de belangenbehartigers van verontwaardiging. Wiebes wacht een warme zomer.

Maar waarom hebben we eigenlijk verschillende btw-tarieven? Daar is een aantal theoretische redenen voor. Een heel fraaie is dat het 6%-tarief zorgt voor meer geweldige uitvindingen en een gelukkiger gezinsleven. In theorie althans.

Btw is een verstorende belasting, in de zin dat zij de beslissingen van mensen beïnvloedt. Voor sommige goederen en diensten is die verstoring ernstiger dan voor anderen. Hoge btw maakt de fietsenmaker duur, dus gaan mensen vaker zelf hun fiets repareren. Daar zitten bijvoorbeeld ook briljante uitvinders tussen die dan misschien niet meer de tijd hebben om de eeuwig volle telefoonbatterij uit te vinden. Vaders en moeders hadden, in plaats van de rammelende kettingkast vast te zetten, eindelijk een potje ganzenbord kunnen spelen met hun kinderen. Verlaag de btw op arbeidsintensieve diensten en de welvaart neemt toe. Deense onderzoekers vonden in 2007 daadwerkelijk empirisch bewijs dat het zo werkt.

Rijk profiteert
Dat laatste geldt veel minder voor een nog vaker gehoord voordeel van het lage btw-tarief: dat het mensen met lage inkomens zou helpen. Enig bewijs daarvoor vonden de Denen alleen voor aankopen van voedsel. Ook de Nederlandse cijfers laten zien dat het niet per se de armen zijn die van het lage btw-tarief profiteren. Integendeel, op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek valt uit te rekenen dat juist rijke Nederlanders er voordeel van hebben. Indien over alle goederen en diensten waarvoor nu het lage tarief geldt, 21% btw moest worden afgedragen, dan zou dat de 25% Nederlanders met het hoogste beschikbare inkomen jaarlijks €1.500 extra kosten. Maar de armste 25% betaalt in dat geval €638 meer. Rijk profiteert dus meer dan arm van het lage tarief.

Schermafbeelding 2015-06-28 om 19.15.26

Het pakket aan goederen en diensten dat onder het lage tarief valt, blijkt allerminst samen te vallen met het boodschappenmandje van Nederlanders met een laag inkomen. Het aandeel van 6%-producten in alle btw-plichtige aankopen ligt voor de 25% Nederlanders met het laagste beschikbaar inkomen op 41%. Dat is nauwelijks meer dan de 38% van het rijkste kwart.

Schermafbeelding 2015-06-28 om 19.15.33

Afschaffen dus maar, dat lage tarief. Als alle Nederlandse beloven wat vaker te ganzenborden, en de uitvinders beloven zich niet te laten afleiden door rammelende kettingkasten, moet het dit keer lukken.