Isoleren betaalt zichzelf terug, dus ik had nieuwe ramen met dubbel glas besteld. De timmerman zette de ramen er netjes in en vervolgens kon de glaszetter het werk afmaken. Ook hij leverde uitstekend werk. Maar een glaszetter was deze zzp-er niet, vertelde hij. Op zijn website en visitekaartje stond ‘klusjesman’.
Dat leek me een veel te bescheiden omschrijving van zijn vakmanschap, en dat vond hij zelf ook. “Tot een jaar geleden stond er glaszetter op mijn website”, legde hij uit. “Maar op een dag kreeg ik een brief van het pensioenfonds van de schilders. Of ik met spoed duizenden euro’s aan achterstallige pensioenpremie wilde overmaken. Als glaszetter was ik blijkbaar verplicht bij dat pensioenfonds aangesloten. Sindsdien ben ik klusjesman.”
Zo werkt dat dus in Nederland. Het bedrijfstakpensioenfonds voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf jaagt actief op zzp-ers met een glassnijder, kitspuit, of kwast in de hand. Want niet alleen glaszetters en schilders in loondienst zijn verplicht aangesloten bij dat fonds. Deze zogenoemde ‘verplichtstelling’ geldt ook voor zelfstandigen. Met de wet in de hand kan het pensioenfonds bij zzp-ers langsgaan om premie te innen.
Of die kleine zelfstandige misschien liever voor zijn pensioen spaart bij een bank of een verzekeraar, speelt geen rol. Vrije keuze bestaat niet in pensioenland. Iedereen moet sparen bij het fonds dat bij zijn beroep, bedrijf of sector hoort.
Deze fondsdwang geldt gelukkig maar voor een klein deel van de zelfstandigen. De meeste ondernemers kunnen in vrijheid hun pensioenaanbieder kiezen. Maar het grootste deel van de werknemers is wel verplicht aangesloten bij een specifiek fonds. Shoppen is verboden.
Het is niet meer dan logisch dat de politieke jongeren van PvdA, VVD en D66 deze verplichtstelling willen schrappen. Hou pensioensparen verplicht, maar laat werknemers voortaan zelf het (goedgekeurde) pensioenfonds uitkiezen, zo stelden zij dit weekend voor.
Een uitstekend idee. Door de gedwongen winkelnering zit Nederland opgescheept met 395 verschillende pensioenfondsen, elk met een eigen bestuur en beleggingsbeleid. Een inefficiënt bouwwerk dat alleen door de wettelijke monopoliemacht in stand blijft. De werknemer die van bedrijf of sector verandert moet maar hopen dat de dekkingsgraad voldoende is om zijn pensioen mee te mogen nemen.
De versnippering vergroot bovendien de kans op incompetentie bij de fondsen. Een bestuurder van het pensioenfonds van een groot warenhuis vertrouwde mij ooit toe dat zijn dames helemaal niet geïnteresseerd zijn in indexatie van het pensioen, maar liever elk jaar een uitnodiging krijgen waarmee ze de avond voor de uitverkoop al de winkel in mogen. Je zal maar door de wetgever verplicht worden iedere maand tientallen procenten van je inkomen naar zo’n clown over te maken.
(Column verscheen eerder in het FD)