De pre-informatie is voorbij. Er wordt eindelijk weer over inhoud gepraat in Den Haag. Wie weet slagen de onderhandelaars er zelfs in nog voor het einde van de zomervakantie bij de koning op het bordes te staan. Ze zouden dan nog net op tijd zijn om een eigen miljoenennota te schrijven en hun plannen op Prinsjesdag te presenteren.
Wordt dat makkelijk? Zeker niet. Want hoewel het goed gaat met de Nederlandse economie, zijn er weer eens veel meer plannen dan geld. De lasten moeten omlaag, lonen juist omhoog. Men wil flink ‘investeren’ in defensie, in duurzame energie, in onderwijs en infrastructuur.
En dat allemaal zonder dat de begroting weer in het rood komt. Formeren in tijden van overvloed is misschien wel moeilijker dan in tijden van schaarste. Vandaar dat de partijen ’s lands handigste rekenmeester hebben uitgenodigd om het gesprek te leiden.
Gerrit Zalm neemt het stokje over van Tjeenk Willink als informateur. En daarmee is Den Haag definitief op nostalgietoer naar de nineties. Naar de zomer van 1994, om precies te zijn, toen Zalm met een slimme truc de begroting voor vele jaren naar z’n hand zette.
Ook in 1994 hadden we een lange, moeizame formatie, die ook toen in eerste instantie werd geleid door informateur Tjeenk Willink. Het CDA wilde niet in een links kabinet (met PvdA en D66) en D66 zag het niet zitten om het enige progressieve geluid te zijn in een conservatieve coalitie (met VVD en CDA). Net als nu duurde de formatie daardoor lang en pas diep in de zomer, een paar weken voor Prinsjesdag, werd het eerste kabinet-Kok (Paars 1) van PvdA, VVD en D66, beëdigd.
Daags daarna haalde Gerrit Zalm, de kersverse minister van Financiën, zijn truc uit. Er lag al een eerste versie van de miljoenennota die op de derde dinsdag van september gepubliceerd zou worden. Maar Zalm besloot een deel eigenhandig te herschrijven. Al sinds de jaren tachtig pleitte Zalm voor nieuwe, strenge begrotingsregels, eerst als ambtenaar bij Financiën, later als directeur van het Centraal Planbureau.
In zijn autobiografie beschrijft Zalm hoe hij listig zijn begrotingsregels toevoegde aan de Miljoenennota, deze vervolgens liet goedkeuren door de ministerraad – de nieuwe ministers hadden wel wat anders aan hun hoofd dan alle wijzigingen uitpluizen — waarna ‘de Zalm-norm’ de norm werd voor het begrotingsbeleid. De ministers zouden er pas later achter komen hoeveel macht ze Zalm hiermee hadden gegeven, want zeuren om meer geld bij de minister van Financiën had voortaan weinig zin meer. Zalm kon altijd wijzen op zijn regels.
Niet helemaal netjes, wel buitengewoon praktisch. Precies de listigheid die de politiek nu nodig heeft om uit de impasse te komen. Laat Zalm maar schuiven: Rutte III staat in augustus op het bordes.